Abstract:
برای گذار از جامعهای که دچار بحران شده است صاحبنظران آن جامعه باید مبانی لازم برای تحول و توسعه را ترسیم و ابلاغ نمایند. یکی از پایههای توسعه نیز تشخیص و تمیز حق و تکلیف در جامعه است که عمدتاً مورد غفلت واقع میشود. در این مقاله به مقایسه مبانی حق و تکلیف از دیدگاه شیخ فضلالله نوری و علامه نایینی پرداخته شده است؛ حق و تکلیف حاکم نسبت به مردم و حق و تکلیف مردم نسبت به حاکم. هدف از این مقایسه، انطباق دیدگاه دو عالم بزرگ عصر مشروطیت، دربارة ویژگیهای جامعة در حال گذار از بحران است. به عبارتی دیگر، کدام دیدگاه برای گذار از بحران به توسعهیافتگی منجر میشود: جامعهای که بر طبق اصول فکری شیخ فضلالله بنا شود یا جامعهای که بر اساس طرز تفکر میرزای نایینی استقرار یابد؟ روش تحقیق تطبیقی- تحلیلی است. بدین صورت که ابتدا حق و تکلیف مردم و حاکم نسبت به هم، از دیدگاه دو شخصیت مورد بحث، از بطن متون مرجع تحلیل شده، سپس مقایسه صورت گرفته است. نتیجة بدست آمده این است که اگر جامعهای طبق نظرات علامه نایینی اداره شود متوازن و جامعهای که مطابق آرای شیخ فضلالله بر پا شود، نامتوازن و توسعه نیافته است.
Pundits of every society, for transition from a society that have been involved in crisis, must draw and inform the required base for development. One of the basis of development is distinguish of rights and tasks that have been often ignored. In this article have been payed to comparison on basis of right and task from Sheikh Fazl al-allah and great scholar Naeini viewpoint; ruler’s rights and tasks to people and vice versa. The aim of this comparison is comparative study the viewpoint of two great scholars in constitutional age on characteristics of transformational society. In the other words, we study on whom viewpoint could lead to development from transition: a society that found on Noori viewpoint or Naeini viewpoint? This study is on comparative – analytical method. We first, study rights and tasks from two scholars on the main text from them and then, compare them. The conclusion of this study is, if a society is managed on great scholar Naeinin viewpoint, would be balanced and developed, and the other would be unbalanced and undeveloped.
Machine summary:
بررسي تطبيقي حق و تکليف از ديدگاه شيخ فضل الله نوري و علامه نائيني ∗ فرامرز ميرزازاده عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد، واحد ايلام ، گروه علوم سياسي ، ايران ، ايلام ∗∗ شهين دخت پاکزاد دانشجوي دکتري دانشگاه آزاد اسلامي ، واحد تهران جنوب ، گروه علوم سياسي ، ايران ، تهران چکيده براي گذار از جامعه اي که دچار بحران شده است صاحب نظران آن جامعه بايد مباني لازم براي تحول و توسعه را ترسيم و ابلاغ نمايند.
براي انجام اين مهم در صدد هستيم حقوق و تکاليف حاکم و مردم را از منظر شيخ فضل الله نوري و علامه ناييني در مقطع بحراني مشروطه بسنجيم .
در ادامه و به منظور تبيين حقوق و تکاليف مردم و حاکم از نظر شيخ فضل الله نوري و علامه ناييني ابتدا چارچوب نظري بحث را مي آوريم ؛ که مبتني بر نظرية بحران اسپريگنز مي باشد.
در نتيجه آن جامعه آرماني که نائيني بـراي شـرايط بحرانـي دوران مشـروطه ترسيم مي کند مبتني بر ديدگاه قرآن و نهج البلاغه ، حق و تکليف متقابل مردم و حاکم و منطبـق با شرايط اجتماعي ايران معاصر بوده و بنابراين ، متوازن و توسعه يافته است .
ديدگاه ميرزاي ناييني به دليل توجه به حق مردم در اداره جامعه و نظارت بر حکومت ، و نيز همخواني با عصر کنوني به نظر شيخ فضل الله ارجحيت دارد.