Abstract:
یکی از مهمترین عوامل موثر در ناپایداری سکونتگاه های روستایی در دهه های اخیر، تحولات ناشی از تغییر کاربری و پوشش زمین است. پایش الگوی پوشش زمین و شبیه سازی چگونگی تحولات آتی در طرح ریزی مدیریت منابع اکولوژیکی امری ضروری و حیاتی است. البته این موضوع در محیط طبیعی گیلان با توجه به شرایط جنگلی منحصربفرد، در پایداری سکونتگاههای روستایی نیز اهمیتی دوچندان دارد. در این پژوهش، تغییرات طبقات پوشش زمین نواحی روستایی در شرق گیلان(آستانه اشرفیه، سیاهکل، لاهیجان و لنگرود) به وسعت 2260 کیلومتر مربع در سه دوره زمانی پایش شده است. با بهره گیری از تصاویر TM-1989، ETM-2000 و Land sat8-2015 این پایش مورد پردازش قرار گرفت. بدین ترتیب ماتریس احتمال تغییرات طبقات پوشش های شش گانه شهری، شالیزار، باغات، منابع آبی، جنگل و فاقد پوشش برای پیش بینی تغییرات پوشش در سال 2030 میلادی(1409 شمسی)، مورد توجه قرارگرفت. در شبیه سازی و پیش بینی تغییرات پوششی نیز از مدل ترکیبی زنجیره مارکوف و سلولهای خودکار استفاده شده است. نتایج آشکارسازی تغییرات پوشش زمین در فاصله بین سالهای 1989(1368شمسی) تا 2015(1394 شمسی) نشان می دهد که مساحت پوشش های شالیزار، جنگل و فاقد پوشش کاهش یافته و مساحت پوشش های شهری و باغات افزایش پیدا کرده است. با توجه به روند یابی صورت گرفته؛ در صورتیکه در سیاست گذاری حفاظت از منابع، اقدامات اساسی صورت نپذیرد، ناپایداری سکونتگاه های روستایی تشدید می یابد. نتایج شبیه سازی در آینده نیز این موضوع را تایید می نماید زیرا ارزیابی ها نیز نشان می دهد که در سال2030 (1409 شمسی)، کاهش 8000 هکتاری پوشش شالیزار و افزایش 5300 هکتاری پوشش شهری و 4500 هکتاری پوشش باغات را شاهد خواهیم بود .
Changes resulting from changes in land use and land cover is one of the most important factors in the instability of rural settlements in recent decades. Monitoring of land cover pattern and simulation of future changes is an essential and vital issue for Planning of Ecological Resource Management. this issue in natural environment of guilan due to unique forest conditions is crucial in the sustainability of rural settlements.
This study analyzed changes in land cover of rural areas at East guilan (AstanehAshrafieh, Siahkal, Lahijan & Langerood with area of 2260 km2) over 3 periods. 1989-TM, 2000 –ETM & 2015 land sat 8 images were processed. In order to prediction of changes in land cover untill 2030probability matrix of changes in 6 classes (including urban, rice field, gardens, water source, forests & lands without cover) was calculated. all analyses were performed using markov chain model & cellular automata. Results of changes detection between 1989- 2015 show that area of rice fields, forests & lands without cover has been decreased, but area of urban regions & gardens has been increased.
According to these results, instability of rural settlements will escalate, if there is no fundamental action in making policy for conservation of resources. Results of simulation of future confirms this issue as well. Assessments predict that until 2030, area of rice fields will be reduced 800 hectares. area of urban regions and gardens will be increased respectively 5300 and 4500 hectares.
Machine summary:
مقدمه مطالعات انجام شده در زمينه تغييرات پوشش زمين را مي توان در سه موضوع اصلي ذيل خلاصه نمود: تحليل ديناميکي فرايند، نيروهاي محرک و مدل هاي منطقه اي و جهاني از تغييرات کاربري /پوشش زمين ,Henk and Latesteijn) 1995; Fischer and Sun, 2001; Pijanowski et al, 2002; Gautam et al, 2003; Kline, 2003; Aspinall, 2004; ٢٠٠٨ ,Guan et al ;٢٠٠٥ ,Shao et al ;٢٠٠٥ ,Erika et al ;٢٠٠٤ ,Patma et al( تجزيه وتحليل پوشش زمين ، اطلاعات پايه مورد نياز براي درک شايسته الگوهاي کاربري زمين در گذشته و اثرات آن را فراهم مي کند Mengistu and) (٢٠٠٧ ,Salami.
تاکنون مطالعات فراواني در داخل و خارج کشور در زمينه پايش و شبيه سازي تغييرات پوشش زمين به انجام رسيده است ؛ (٢٠٠٩) Kamusoko et al در زيمباوه و (٢٠١٣) Chen & Nuo مطالعه اي در داليان چين داشته اند و براي پيش بيي ن مقدار تغيير از زنجيره مارکوف استفاده نمودند.
۱۶۶۳ هکتار از منابع آبي در محدوده مورد مطالعه در فاصله بين سال هاي (۱۹۸۹ تا ۲۰۰۰) بدون تغيير باقي مانده است و عمده تغييرات ، مربوط به تبديل ۶۹۸ هکتار از اراضي فاقد پوشش به پوشش آبي و ۶۶۱ هکتار از اراضي شاليزاري به پوشش آبي مي باشد.
۵۷۳۵۹ هکتار از اراضي جنگلي در فاصله بين سال هاي (۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵) بدون تغيير باقي مانده است و عمده تغييرات پوششي به پوشش جنگلي مربوط به پوشش باغات به مساحت ۶۳۶۴ هکتار و پوشش شاليزار به مساحت ۱۸۵۱ هکتار مي باشد.