Abstract:
این پژوهش به بررسی نقش سازه مفهومیلیبرالیسم در شکلگیری و صورتبندی گفتمان اصلاحات در ایران طی سالهای 1376 تا 1384 از منظری انتقادی میپردازد. سؤال اساسی که مطرح میشود این است که نقش سازه مفهومیلیبرالیسم در شکلگیری و تداوم گفتمان اصلاحات در ایران تا چه اندازه مؤثر بوده است؟ فرضیه اساسی پژوهش حاضر این است که گفتمان اصلاحات در برخی موضوعات همانند حاکمیت قانون، جامعه مدنی، مردمسالاری، حقوق شهروندی و آزادیهای مدنی تحتتأثیر آموزههای لیبرالیسم در غرب بوده است. نتایج پژوهش نشان داد که هرچند گفتمان اصلاحات در برخی زمینهها با موفقیتهایی همراه بوده است، اما به دلیل وجود خرده گفتمانهای آزادی، حقوق برابر، مردمسالاری دینی و حاکمیت قانون در متن آموزههای انقلاب اسلامینتوانست گفتمان متفاوتی از انقلاب اسلامیایران تولید و به جامعه ایرانی عرضه کند. روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است و فیشبرداری به روش کتابخانهای انجام شده است.
Machine summary:
نتایج پژوهش نشان داد که هرچند گفتمان اصلاحات در برخی زمینهها با موفقیتهایی همراه بوده است، اما به دلیل وجود خرده گفتمانهای آزادی، حقوق برابر، مردمسالاری دینی و حاکمیت قانون در متن آموزههای انقلاب اسلامینتوانست گفتمان متفاوتی از انقلاب اسلامیایران تولید و به جامعه ایرانی عرضه کند.
از سوی دیگر، مخالفان اصلاحات، این گفتمان را انحرافی در انقلاب اسلامیمیدانستند که لیبرالیسم را با رنگوبوی اسلام و در پوشش آرمانهای انقلاب ارائه میکند و در اثبات ادعای خود به مشابهتهائی که بین لیبرالیسم غرب و گفتمان اصلاحات حوزههای آزادی فردی، جامعهمدنی، نسبیگرایی و پلورالیسم وجود داشت، اشاره میکردند و گفتمان مطرحشده از اصلاحطلبان را وسیلهای برای کسب قدرت و در نهایت فروپاشی نظام از درون تلقی میکردند.
اما صرفنظر از وجه سیاسی موضوع و بلکه در مقام مطالعه نظری، کدام ادعا درست است؟ آیا گفتمان اصلاحات برآمده از انقلاب اسلامیو بازگشت به آرمانهای نخستین آن است و یا اینکه جوهره لیبرالیسم است که رنگ و پوششی دینی به خود گرفته و با ادبیات انقلاب اسلامیاظهار میگردد؟ 2.
حق انتقاد از حکومت گفتمان اصلاحات همواره از نقد و انتقاد آزادانه در جامعه ایرانی دفاع میکرد و بر این عقیده بود که گسترش آزادی فردی و نقد باعث نهادینهشدن مردم سالاری میشود که یکی از اهداف اساسی انقلاب اسلامیایران بوده است.
از این منظر، شاید بتوان گفت توجه به نهادهای مدنی برای تمرکززدایی از ساختار قدرت از مهمترین اهداف گفتمان اصلاحات در چارچوب حفظ و دفاع از جامعهمدنی بوده است.