Abstract:
تحلیل گفتمان انتقادی از اندیشههای زبانشناسان، بهویژه مکتب نقشگرای هلیدی، نشانهشناسان، پژوهشگران هرمنوتیک و آرای میشل فوکو سرچشمه گرفته است. از آنجا که این روش بر هر دو جنبۀ صورت و معنای متن توجه میکند، ازاینرو رویکردی جامع در تحلیل متن است. صاحبنظرانی چون نورمن فرکلاف، روث وداک، تئون وان دایک، راجر فاولر و گونتر کرس در معرفی و رشد تحلیل گفتمان انتقادی بهعنوان گرایشی نو در تحلیل متن نقش داشتهاند. در این پژوهش از میان رویکردهای یادشده، رویکرد نورمن فرکلاف بهعنوان روش خاص این تحقیق انتخاب شده است. نورمن فرکلاف متون را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی میکند. این شیوه در توصیف و کشف دیدگاههای فکری نویسندگان و رویکردهای سیاسی و اجتماعی آنان کارآمد است. در این پژوهش، داستان تپۀ جاویدی و راز اشلو، نوشتۀ اکبر صحرایی، از زمرۀ داستانهای دفاع مقدس، با استفاده از این رهیافت تحلیل و تبیین شده است تا چگونگی نگرش نویسنده کشف گردد. از دیدگاه تحلیل گفتمان انتقادی، نویسنده در این اثر با انتخاب واژگان خاص، استفاده از مفاهیم گفتمان دینی و پیوند آن با قدرت و تعمیمدادن این عنصر به دورۀ معاصر، هویت خودساختۀ مسلمان مؤمن انقلابی و اخلاقمدار را جستوجو کرده است. وی موفق شده از طبقۀ متوسط یا ضعیف جامعه (بهلحاظ مادی) قهرمانی جنگاور و جسور بسازد و نیز تحول طبیعی و تدریجی انسان مسلمان را از دینداری تا شهادت نشان دهد.
Discourse’s analysis has risen from linguistics, Semiotics, hermeneutics researchers’ thoughts and the ideas of Michel Foucault. It has used different approaches which separately pay attention to both form and content, like: Structuralism and Hermeneutic. It simultaneously pays attention to both form and content. Thus, it is a plong all mentioned ascribing and discovering hidden arguments in texts and their social and political approaches. In this research, the story Djavidi Hill and Eshlow Secret by Akbar Sahraie is analyzed by using this approach to discover how the writer viewed the process of various thematic layers of the story. Sahraie by using his own experience, which is the result of being in a situation under a special historical discourse, has made a connection between social, political and religious elements. From the point of view of the critical discourse analysis, the writer has been looking for the self-made identity of an open-minded and moral Muslim by using specific vocabulary, religious discourse’s concepts and generalizing it to the contemporary era. He could make a legendary hero, among middle or lower class people, who is a believable hero for other social actors by relying on his divine insight.
Machine summary:
تحليل گفتمان انتقادي يکي از اين شيوه هاست که با رشد مطالعات زبان شناسي به طور فزاينده اي بـه کـار گرفتـه شـده تـا بـا تحليل و بررسي محتواي متون و ويژگيهاي زباني آن ها، مناسبات دنياي جديد را روشن سـازد و پشـت پـردة گفتمـان هـاي مختلف که لابه لاي متون پنهان شده را نشان دهد.
اين مقاله بر آن است تا يکي از آثار داستاني جنگ ايران و عراق را که در دهۀ هشتاد نوشته شده با اين روش بررسي کنـد و لايه هاي پنهان آن را آشکار سازد تا پيوند بين گفتمان حاکم و شکل گيري شخصيت آحاد جامعه ، به ويژه رزمندگان کـه در شرايط دشوار جنگ قرار ميگيرند، و عملکرد آنان مشـخص تـر شـود و بـه ايـن پرسـش هـا پاسـخ گويـد کـه : عمـده تـرين گزاره هاي داستان که گفتمان حاکم بر جهان بيني نويسنده را نشان ميدهد چيست ؟ و ساختارهاي زباني چگونه بـه نويسـنده کمک ميکند تا جهان بيني خود را که متأثر از يک گفتمان ويژه است نمايان سازد؟ ٢-١.
ايـن مقالات نمونۀ آن هاست : مقالۀ علميپژوهشي «تحليل گفتمان غالب در رمان سووشون »، نوشتۀ قبادي، آقاگل زاده و دسپ (١٣٨٨)، که در آن دانشور (نويسندة رمان ) با نگاهي به تحولات سياسي و اجتماعي سـال هـاي ١٣٢٠ و بعـد از آن ، بـه پيامـدهاي جنـگ جهـاني دوم و حضور انگليسيها در ايران پرداخته و با پيوند عناصر اجتماعي، سياسي، اسطوره اي و مذهبي، هويت مستقل انسـان ايرانـي را جست وجو نموده است .
مبناي تحليل ، روش راهبردي کارآمد تحليل گفتمان انتقادي فرکلاف است که براي بررسي و تحليل بن مايه هاي داستان تپۀ جاويدي و راز اشلو و جهان بيني نويسنده ، در سه سطح توصيف ، تفسير و تبيين مورد استفاده قرار گرفته است .