Abstract:
یکی از منابع تأثیرگذار بر متون عرفانی، سیره اهلبیت (ع) است. این تأثیرگذاری نهتنها بر متون عرفانی شیعی بلکه متون عرفانی که توسط اهل سنت نوشتهشدهاند را نیز دربرمیگیرد. مستملیبخاری که انتساب به اهل سنت دارد، کتاب شرحالتعرف را به زبان فارسی نوشته و در آن به منقبت اهلبیت (ع) پرداخته است. یکی از کتبی که شرحالتعرف بر آن تأثیرگذاربوده، تذکرهالاولیا عطار است. عطار نیز باوجوداینکه شافعیمذهب و ستایشگر خلفایراشدین است، با هرمجالی در تذکرهالاولیا، به مدح و ستایش اهلبیت پیامبر (ص) میپردازد. روش این پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و نتایج پژوهش حاکی از آن است که مستملیبخاری و عطار، در آثارشان به منقبت اهلبیت (ع) پرداختهاند؛ این مناقب بر اساس مستندات تاریخی و روایی است و چهبسا که عطار در این روایتها، از شرح تعرف بهره جسته است. نگاه مستملی و عطار، آزادمنشانه است و درصدد برآمدهاند که درگیریهای فرقهای را کنار گذاشته و مذاهب را به یکدیگر نزدیک کنند.
Machine summary:
ازآنجاکه شيعه در گرايش به زهد- زهدي که از اسلام برخاسته بود- پيشقدم بودند و در تکوين زهد، به اشکال گوناگون ، که بلاخره منجر به تصـوف شـد، شـرکت داشـتند، چنانکـه علي بن حسين (ع ) و امام باقر (ع ) و امام صادق (ع ) از پيشروان زهد بـه شـمار آمدنـد (الشيبي ، ١٣٧٤: ٦٤)، نســبت دادن صــفت زهــد بــه ائمــه (ع ) در کتــب عرفــاني اهــل ســنت ، همــواره مطرح بوده است ؛ چنانکه صفت عدم دنيادوستي حضـرت علـي (ع ) در ايـن کتـاب چنـين روايت شده است ٤: «اميرالمؤمنين علي رضي الله عنه گفت : اگر دنيـا از زرسـتي و عقبـي از خاک ، بايدي که اين زر را که فاني است به جاي بگذاشتي ازبهر خاک بـاقي ، کـه خـاک باقي بهتر از زر فاني » (مستملي بخاري ، ١٣٦٣: ج١/ ٦٨).
حضرت علي (ع ) نمونه ايثار و بخشش است ، چنانچه در حـين نمـاز انگشـتري خـود را بخشيد: نبيني که چون محبت مرتضي کَرَّمَ اللهُ وَجهَه به کمال رسيد، چنانکه خدا گفت : وَُ يطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَي حُبِّهِ يعني عَلَي حُبِّ الله ، از دوستي آن کس که سر او را غلبه کرده بود هلاک خود و هلاک عيال و فرزندان فراموش کرده بود، و نيز در مشاهدت مخـدوم خـدمت خويش فراموش کرد تا در نماز انگشتري بداد٦ (مستملي بخاري ، ١٣٦٣: ج٣/ ١١٤٩).