تأثیر دلبستگی ایمن بر شکل‌گیری سرمایه اجتماعی با تأکید بر اندیشه تربیتی امام موسی صدر Journal Article

دلبستگی مادر - کودک پیوند عاطفیِ پایداری است که زمینه‌‌های شکل‌‌گیری آن پیش از تولد کودک است و در سال‌‌های ابتدایی عمر به نقطه اوج خود می‌‌رسد. شخصیت و روابط اجتماعی انسان به‌شدت متأثر از کیفیت دلبستگی او در دوران کودکی است. ﺳﺮﻣﺎیه اﺟﺘﻤﺎعی نیز به‌عنوان ثروت نامرئیِ جوامع ﺑﺮ رواﺑﻂ اجتماعی میان انسان‌ها تمرکز دارد و زمینه تداوم و تقویت روابط، همکاری و تعاملات را در ابعاد مختلف جامعه فراهم می‌‌سازد؛ بنابراین کیفیت و نوع دلبستگی می‌‌تواند در جهت تقویت یا تضعیف سرمایه اجتماعی مؤثر باشد. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی تلاش شده با تأکید بر اندیشه تربیتی امام موسی صدر تأثیر دلبستگی ایمن بر کیفیت سرمایه اجتماعی بررسی شود. با توجه به اندیشه تربیتی امام موسی صدر می‌‌توان دریافت او ضمن تأکید بر لزوم شکل‌‌گیری «پیوند عاطفی» در خانواده، مادر یا همان «چهره دلبستگی» را ترغیب می‌‌کند که در تقویت این رابطه نهایت کوشش خود را داشته باشد. محصول این «پیوند عاطفی» ارتباط محکم بین نسل‌‌ها است. او با استناد به منابع و آموزه‌های اصیل دینی مادر را مصداق بارز «وجه الله» در روی زمین می‌‌داند که با فدا‌کردن جسم و جان خود کودک را غرق در دریای محبت و لطف می‌‌کند. بر پایه دیدگاه امام موسی صدر می‌توان گفت با تشکیل دلبستگی ایمن درکودکی، انسانی مؤمن، متعهد و مسئولیت‌پذیر پرورش می‌یابد که می‌تواند سرمایه اجتماعی عظیمی را تولید کند.

Maternal-child attachment is a lasting emotional relationship that forms before the birth of the baby and reaches its peak in the early years of life. Man's personality and social relationships are strongly influenced by the quality of his attachment in childhood. As invisible wealth of societies, social capital also focuses on social interactions between humans and provides the context for the continuation and strengthening of relationships, cooperation, and interactions across different aspects of society. Thus, the quality and type of attachment can be effective in strengthening or weakening social capital. The current study seeks to examine the effect of safe attachment on the quality of social capital with an emphasis on educational thought of Imam Musa Sadr through a descriptive-analytic method. According to the educational thought of Imam Musa Sadr, one can find him emphasizing the necessity of forming an "emotional relationship" in the family, encouraging the mother or the "face of attachment" to do his utmost to strengthen this relationship. The fruit of this "emotional relationship" is a strong relationship between generations. She relies on authentic religious sources and teachings considering the mother as an obvious example of the Wajh Allah (face of God) on earth, sacrificing her body and soul in the sea of love and mercy. Based on the view of Imam Musa Sadr, it can be said that by forming a safe attachment in the childhood, a faithful, committed and responsible human being is developed that can produce great social capital.

درباره با پیشینه پژوهش اگرچه در زمینه تأثیر خانواده بر سرمایه اجتماعی مقاله‌‌هایی مستقل، از جمله «سرمایه اجتماعی خانواده و دینداری جوانان» (رستگارخالد، 1392) و «واﮐﺎوی راﺑﻄﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎعی ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻓﺮزﻧﺪان» (نازک‌تبار و ویسی، 1387) نگاشته شده و درخصوص دلبستگی و اثرات اجتماعی آن نیز پژوهش‌هایی همانند «سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی درکودکان دختر با دلبستگی ایمن و ناایمن» (قربانیان و دیگران، 1395) و «نقش پایگاه اجتماعی - اقتصادی و کیفیت دلبستگی به والدین در پیش‌بینی رفتار خرابکارانه نوجوانان» (افشاریان، 1394) صورت گرفته، در زمینه اندیشه تربیتی امام موسی صدر پژوهشی انجام نشده و تنها منتخبی از سخنان ایشان در مقاله «شیوه‌های تربیتی و مبادی دین، گزیده‌ای از سخنان امام موسی صدر» (خسروجردی، 1394) به چاپ رسیده است. تحقیقات علمی نیز نشان‌دهنده این نکته است که ناتوانی کودک در برقراری پیوند دلبستگی ایمن با یک یا چند نفر در سال‌های اولیه زندگی با ناتوانی کودک در برقراری روابط فردی نزدیک در دوره بزرگسالی ارتباط نزدیک دارد (اتکینسون و دیگران، 1385: ص122)؛ چراکه دلبستگی ایمن سرآغاز تحول بهینه در بسیاری از قلمروهای اجتماعی هیجانی است (قنبری و دیگران، 1392: ص408)؛ بر همین اساس و بنابر نظر جامعه‌‌شناسانِ سرمایه اجتماعى، خانواده و روابط متقابل و مثبت والدین و فرزندان به کودکان اجازه می‌دهد تا سرمایه مالى و انسانى موجود در محیط خانه را به سرمایه انسانى یا دیگر سرمایه‌‌هاى وابسته‌‌ مرتبط که به بهبود شرایط می‌‌انجامد منتقل کنند و تأکید دارند بدون روابط دوجانبه مثبت میان والدین و فرزندان هیچ راهى براى انتقال سرمایه مالى و انسانى به فرزندان وجود ندارد (نازک‌تبار و ویسی، 1387: ص125).