Abstract:
در اشعار کلاسیک فارسی، بیش از همه، وزن‌های عروضی بودند که سبب تهییج عواطف شده و احساسات خواننده را برمی‌انگیختند و او را در فضای مورد نظر قرار می‌دادند و بدین گونه، تصویر و خیال را برجسته می‌کردند. ولی در شعر معاصر به‌ویژه شعر نیمایی، با دخل و تصرف در وزن‌های عروضی، از طریق موسیقی درونیِ حاصل از ترکیب، تکرار و نحوه پراکندگی آواهاست که القای احساسات و فضا، صورت می‌گیرد؛ زیرا هر آوا با طنین خاص خود و بسته به واجگاه و نحوه تولیدش در اندام‌های گفتار، تأثیر روانی و موسیقایی ویژه‌ای بر خواننده می‌گذارد و احساس و در نتیجه فضای خاصی را تداعی می‌کند. تسلط مهدی اخوان ثالث بر زبان فارسی و تلفیق واژه‌های کهن، امروزی و محاوره در آثارش و قافیه اندیشی او، اشعار وی را نمونه خوب و متمایزی برای بررسی تأثیر آواها و موسیقی آن‌ها در آفرینش فضا، بدل نموده است. در این مقاله نقش همخوان‌ها در آفرینش فضای شعری آثار نیمایی این شاعر برجسته بررسی شده است. همچنین برای تبیین بیش‌تر مطلب، مقایسه‌ای با همخوان‌های مؤثر در فضاسازی اشعار شاملو نیز به عمل آمده است.
Machine summary:
بررسي نقش همخوان ها در آفرينش فضاي حزن و گريه (مقايسه اشعار اخوان ثالث با شاملو) * تاريخ دريافت : ٩٧/١٢/١ نيره ثابت تاريخ پذيرش : ٩٨/٣/١ حميد طاهري ** چکيده در اشعار کلاسيک فارسي، بيش از همه ، وزن هاي عروضي بودند که سبب تهييج عواطف شده و احساسات خواننده را برميانگيختند و او را در فضاي مورد نظر قرار مـيدادنـد و بدين گونه ، تصوير و خيال را برجسته ميکردند.
ما براي دست يافتن به تأثير اصوات در ساخت و پرداخت فضـاي شـعري، بـه عنـوان يکي از مهم ترين ابزارهاي فضاساز در کنار شگردهاي ديگر فضاساز در شعر چون توصيف و گفت وگو، به تهيه اين پژوهش دست زديم و با بررسي ٤٠ شعر از اشعار اخوان ثالث ، به ١٣ نوع فضاي مختلف دست يافتيم که پربسامدترين آن ها فضاي حـزن و گريـه و مـرگ است و پرتکرارترين همخـوان هـاي سـازنده ايـن فضـا ر)r)، ن )n)، ت )t)، د)d)، م )m)، ه )h)، س )s)، ب )b)، ي)y)، ش )ج) هستند.
همچنين همخوان هاي دو لبي مؤکد ب )b)، پ )p)، م )m)، به دليل واجگاهشان ، بغض و خشم و ترکيب همخـوان هـاي بـي رمـق ي)y) ف )f)، ه )h)، ب )b)، پ )p)، م )m) نيـز القاگر مفاهيم و احساس اندوه و فروپاشي و نابودي و مرگ در اين بند است .
همخـوان هـاي انفجـاري ت )t)، ب )b)، د)d)، ک)k)، گ )g)، ق )q)، ع )ݧ) کلام را بي آهنگ و فضا را تاريک و سـنگين و مرگ زده ميکنند و در ترکيب با همخوان هاي سرد س )s) و خ )x) و آواهاي پر طنين سايشي ش (̂s)، خ )x) و مرکب ج )j) شدت حـزن انگيـزي کـلام راوي را القـا مـيکننـد.
(
, 
, 
)
