Abstract:
نظم و عدالت از مهمترین مفاهیم اندیشه سیاسی است که ریشه در جهان بینی هر ملّت و حکومت دارد. بر همین اساس اندیشه ساسانیان و تنسر، متاثر از دین و دیدگاه ایشان به کیهان است. نظمی کیهانی، غایتمند و قائم محور که آیینه آن در زمین، سیستم رئیس محوری میشود که شاه آرمانی، سلسله مراتب اجتماعی و قانون ازلی به نام اشه، ارکان آن هستند و موجد نظم و عدالت. بنابراین در این مقاله سوال این است که نظم کیهانی حاکم بر نامه تنسر چه ارتباطی با عدالت برقرار میکند؟ و فرضیه مقاله هم این است که در بررسی هستی شناسانه نامه تنسر با توجه به هرم هستی، مولّفههایی چون شاه فرهمند، دین رسمی تحت نظر شاه، اندیشه طبقاتی و قانون ازلی موجد نظم هستند و عدالتی میسازند که در آن هر کس و هر چیز بر اساس استعدادش در جای خود با وظیفهای خاص در کمال خرسندی برای محقق شدن غایت دنیا یعنی پیروزی خیر بر شر فعالیت میکنند. روﺷﻰ ﻛـﻪ در این مقاله با استناد بر نامه تنسر از آن اﺳـﺘﻔـﺎده ﺷﺪه، روش هرمنوتیک ترکیبی متن محور– زمینه محور اسکینراﺳـﺖ. با ارائه مدل بسیار کوچکی تلاش کردهایم تا نشان دهیم که اندیشه تنسر را همزمان باید در دو سطح متن و زمینه به فهم درآورد. نشان دادیم اندیشه تنسر مانند هر متفکر دیگری در درون دوران و زمانه خودش است. اندیشه متحول کنندهای که هنجار مرسوم قبلی که همانا تکثرگرایی و عدم تمرکز بود را به هنجار مرسوم متمرکز، منظم و مقدس تغییر داد و عدالتی شکل گرفت بر اساس اشه، که نتیجه چندین دهه تحقیق و فعالیت فکری او بوده و از آبشخورهای زیادی مانند دین، فلسفه، حکمت و سنّت بهره برده است که اثرش تا به امروز ماندگار است.
Machine summary:
بنابراین در این مقاله سؤال این است که نظم کیهانی حاکم بر نامۀ تنسر چه ارتباطی با عدالت برقرار میکند و فرضیۀ مقاله هم اینکه در بررسی هستیشناسانۀ نامۀ تنسر باتوجهبه هرم هستی مؤلفههایی چون شاه فرهمند، دین رسمی تحتنظر شاه، اندیشۀ طبقاتی و قانون اَزلی موجد نظماند و عدالتی میسازند که در آن هرکس و هرچیز براساس استعدادش در جای خود با وظیفهای خاص در کمال خرسندی برای محققشدن غایت دنیا یعنی پیروزی خیر بر شر فعالیت میکنند.
بنابراین در این مقاله پرسش این است که نظم کیهانی حاکم بر نامۀ تنسر چه ارتباطی با عدالت برقرار میکند؟ و فرضیۀ مقاله هم این است که در بررسی هستیشناسانۀ نامۀ تنسر باتوجهبه هرم هستی، مؤلفههایی چون شاه فرهمند، دین رسمی تحتنظر شاه، اندیشۀ طبقاتی و قانون اَزلی موجد نظم هستند و عدالتی میسازند که در آن هرکس و هرچیز براساس استعدادش در جای خود با وظیفهای خاص در کمال خرسندی برای محققشدن غایت دنیا یعنی پیروزی خیر بر شر فعالیت میکنند.
در اندیشۀ دینی تنسر اساس معیشت و نظام اخلاقی جامعه بر اصل خویشکاری و خودآیینی طبقات قرار دارد و به هرکس واجب است که تنها کار و پیشهای که خاص و بایستۀ طبقۀ اوست بپردازد و تجاوز از حدود آن گناه است و باعث ویرانی، آشوب، و تهیشدن جامعه از عدالت میشود (ازغندی 1391: 13).
2. 3 اندیشۀ سیاسی تنسر عصر ساسانی ادامۀ مستقیم و پیوستۀ دولت ایرانشهری هخامنشی است که سه ویژگی دارد: همترازی دین و سیاست، یکتاپرستی و تقسیم کار (وکیلی 1397: 13).