Abstract:
علی رغم سه ربع قرن در تهیه و تنظیم بودجه در ایران بر پایه نظامهای حقوقی و مالی مستقر و مرسوم در کشورهای دارای پارلمان و مبتنی بر پذیرش اصل تفکیک قوا،هنوز بودجهریزی در کشور دارای نارساییها و چالشهای زیادی میباشد.هرچند این مشکلات از دیدهگاهای متفاوتی بر جایگاه سیاسی،اجتماعی و اقتصادی دولت قابل طرح و بررسی است ولی در برخوردی اصولی مسائل مربوط به نظام بودجهریزی و قوانین بودجهای در این رابطه بیشترین خودنمایی را میکند و در عمل بیشترین عامل ناکارامدی بودجه میباشد درنتیجه،این امر باعث گردیده است که بودجهریزی در ایران فاقد توجیهات عملی و قانونمندیهای لازم و رایج در کشورهای پیشرفته باشد.
به همین منظور در این مقاله مشکلات و نارساییهای بودجهریزی در ایران با روش توصیفی و تحلیلی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است و مسایل و مشکلات بودجهریزی در ایران در دو بخش جداگانه:«مسائل و مشکلات ناشی از نظام بودجهریزی»و«مسائل و مشکالات ناشی از قوانین بودجهای»ارائه شده است.در بخش اول مشکلات و نارساییهای بودجهریزی در ایران از قبیل:نبود فرهنگ اقتصادی،نگاه سنتی و هزینه درآمدی،فقدان انضباط مالی و اقتصادی،اتکاء اصلی به درآمد حاصل از نفت و گاز،عدم برآورد صحیح درآمدها و هزینهها،عدم کارایی فرآیند نظارت و کنترل بودجهای،عملکرد نامناسب شرکتهای دولتی، نقصان نظام مالیاتی و یارانهای و عدم هماهنگی بین منابع و مصارف و در بخش دوم نیز مشکلات و نارساییهای قوانین بودجهای در ایران از قبیل:فرآیند قانونی ناهمگون در قوانین بودجهای،وجود بودجههای خارج از شمول،بودجههای اختصاصی و قانونگذاری از طریق تبصرههای بودجه،وجود اشکالات و ابهامات در قوانین بودجهای و عدم وجود ضمانتهای اجرایی قوی در قوانین بودجهای مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.
Machine summary:
"هزینه مربوط به سال آغازین آن آیا فراهم شده است یا خیر؟و به این نکته مهم که
این زمینه انجام شده معمولا از حد گزارشهای اقتصادی سالانه که معمولا با یک سال تأخیر تهیه میشود و بیشتر گذشتهنگر است فراتر نمیرود.
بودجه کشور از نظر منابع عمدتا متکی به درآمد نفت و گاز است.
در نظام بودجهریزی ایران پیشبینی و برآورد هزینهها و درآمدهای بودجه به
موظف است بودجه خود را برای سال آینده برآورد کند و به سازمان مدیریت و
نظام بودجهریزی کشور برای تنظیم بودجه شرکتهای دولتی طراحی نشده است.
یارانهای کشور دارای نقصان فراوان به شرح زیر میباشد: در نظام مالیاتی کشور اگر به عملکرد بودجه دولت در سی سال اخیر توجه کنیم،
یارانههای عظیمی که در بودجه ایران منظور میشود از دیدگاه توسعه بسیار با اهمیت است و باید مورد توجه
کنونی دولت،بدون،توجه به ظرفیتهای واقعی درآمدی بر عهده گرفته شده است و عملا در بودجه ناهماهنگی بین منابع و مصارف را باعث گردیده است.
بودجه اختصاصی است که در آن دستگاههای دولتی معمولا کمتر با مشکلات مالی و
این ابهام در قانون باعث میشود در اجرای بودجه چه بسا میلیاردها ریال اعتبار
به هر صورت ابهام مذکور موجب میشود که اعتبارات جاری و عمرانی در بودجه واقعی نباشند و تداخل درهم داشته باشند و عملا باعث ضررهای جبران
دستگاهی دولتی است و باید در سند بودجه دولت وارد شود و چه دستگاهی دولتی
این امر باعث شده است بسیاری از مواد قانونی آن در بودجه رعایت
این مهم در بند(ب)تبصره 23 قانون بودجه سال 1381 اشاره شده است."