Abstract:
در حقوق کیفری اصل بر این است که جهل به قانون رافع مسئولیت کیفری نیست. جهل اعم از بسیط و
مرکب بوده و برخلاف اعتقاد برخی از حقوقدانان، اشتباه، عمل خلاف واقعی است که یا ناشی از جهل
مرکب فرد نسبت به امور است یا ناشی از جهل بسیط او باشد. جهل واشتباه به عنوان یکی از موارد سلب
مسوولیت، در کنار مواردی مانند کودکی، جنون، اکراه، مستی و خواب آورده میشود که مقرون بودن
رفتار ارتکابی بدان (اشتباه) باعث منتفی شدن یکی از ارکان مسوولیت کیفری یعنی قوه تشخیص وتمییز و
سپس موجب عدم قابلیت انتساب آن به مرتکب و سلب مسوولیت کیفری میشود.
در قانون مجازات اسلامی مصوب ١٣٩٢ تا حدودی به تاثیر اشتباه حکمی بر مسئولیت کیفری اشاره شده
است ولی در همین قانون مانند قانون مجازات اسلامی ١٣٧٠ هیچ اشاره صریحی به اشتباه موضوعی نشده
است. در این تحقیق دیدگاههای فقه امامیه و حقوق موضوعه تاثیر اشتباه بر مسئولیت کیفری ازابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.
Machine summary:
جهل واشتباه به عنوان يکي از موارد سلب مسؤوليت ، در کنار مواردي مانند کودکي، جنون ، اکراه ، مستي و خواب تلقي ميشود که مقرون بودن رفتار ارتکابي بدان (اشتباه ) باعث منتفي شدن يکي از ارکان مسؤوليت کيفري يعني قوه تشخيص و تمييز و سپس موجب عدم قابليت انتساب آن به مرتکب و سلب مسؤوليت کيفري مي شود.
اشتباه از لحاظ اصطلاحي عبارت است از: «درک و تصور نادرست و خلاف واقع شخص از امري » اشتباه ممکن است به دو حالت الف : اشتباه حکمي ب : اشتباه موضوعي اتفاق بيفتد، اشتباه برحسب اينکه حکمي باشد يا موضوعي، داراي تأثير ونقش متفاوت وگوناگون در حقوق کيفري (در جرم بودن يا نبودن ، مسؤوليت کيفري داشتن يا نداشتن به عنوان يک قاعده تمام در کنار کودکي و جنون و غيره در رفع مسؤوليت کيفري (به جز در مواردي از اين قانون درباب جرايم حدي مانند سرقت ، زنا) ننموده است .
ماده ٢٠٦ اشعار ميدارد: «قتل در موارد زير قتل عمدي است : الف : مواردي که قاتل با انجام کاري قصد کشتن شخص معين يا فرد يا افرادي غيرمعين از يک جمع را دارد خواه آن کار نوعا کشنده باشد خواه نباشد ولي در عمل سبب قتل شود...
ماده ١٥٥ قانون مجازات اسلامي: جهل بررسي اشتباه و جهل به عنوان يکي از موانع مسئوليت کيفري / ٢٧ به حکم مانع از مجازات مرتکب نيست مگر اينکه تأثير علم عادتا براي وي ممکن نباشد يا جهل به حکم شرعا عذر محسوب ميشود.