Abstract:
اکثر قریب به اتفاق مدیحهپردازان قرن پنجم و ششم در توصیف ممدوح پیرو فانتزی شاه قهرمان ملی، قهرمان دینی هستند. این فانتزی که نتیجة تلاقی سمبلیک شخصیتهای ملی و دینی علیالخصوص تلاقی سمبلیک شخصیتهایی چون رستم و حیدر (ع) است دستمایة توصیف ممدوح به انحا و طرق مختلف شده است. این جهانبینی ایدهآلیستی که در ایران با شروع نهضتهای ملی از جمله نهضت شعوبیه و همچنین با افزایش گرایشهای شیعی شکل گرفت در مدیحههای شاعران قرن پنجم و ششم شالودة توصیف حالات شاه -که در گفتمان خلیفهاللّهی و ظلاللّهی مرکز امور و مرجع صدور بود- قرار گرفت و فانتزی مشترکی را در شعر مدحی پدید آورد. در این مقاله با در نظر داشتن روش نقد زمینة فانتزی که ابزاری کارآمد برای بررسی ارتباطهای انسانی است و با تکیه بر بررسی محوریت و بسامد مضامین مشترک میان شاعران این عهد نشان میدهیم که اندیشهها و رویکردهای مشترک شاعران قرن پنجم و ششم بر مدیحههای این دوران چه تأثیری داشته و چه زمینههای مشترکی را میان آنها ظاهر کرده است. چنین تحلیلی نشان میدهد که فانتزی مشترک شاعران این عصر چه شیوههای ارتباطیای را پدید آورده و این شیوههای ارتباطی تحت تأثیر چه تلاقی سمبلیکی هستند.
Almost all of the panegyric poets of the 5th and 6th century AH in their poetry follow the fantasy of king, the national and religious hero. This fantasy which is the result of symbolic convergence of national and religious characters especially characters like Rostam and Heidar in post-Islamic Iranian worldview has become one of the main approaches to communicate with the court and to depict and describe the king in certain ways. In Iran this idealistic worldview begins with the national movements like Shu'ubiyya movement and the rise of Shia orientations among Iranians and eventually it leads to a shared fantasy between poets about the king which then according to religious beliefs was considered as the shadow of God and caliph of God on earth. This paper base on fantasy-theme criticism and base on analysis of frequency and intensity of common motifs in the poems of this period argues that the fantasy of king, the national and religious hero has brought about similar communicative patterns among poets and has shaped the panegyric poetry in Iran in certain ways. This analysis will show what communicative approaches have been used to address the court base on the shared fantasy.
Machine summary:
در اين مقاله با تکيه بر نقد زمينة فانتزي که يکي از مهم تـرين رويکردهـاي تحليل رتوريکي است و همچنين با بررسـي محوريـت و بسـامد مضـامين مشـترک ميـان شاعران قرن پنجم و ششم هجري نشان مي دهـيم کـه چگونـه شـاعران ايـن عصـر سـعي داشته اند هويت بازيافتة ديني و ملي خود را در شاه به عنوان انساني کامل از جهت دينـي و ملي تجسم کنند و غايت تجسم آن هويت را در وي ببيننـد.
بـراي چنـين تحليلـي قصـايد مدحي شش تن از مهم ترين شاعران قرن پنجم و ششم (فرخي ، معزي ، مسعود سعد سلمان ، وطواط ، انوري ، خاقاني ) بررسي شده است و به منظور اثبات هژموني فانتزي شـاه قهرمـان ملي ، قهرمان ديني در اشعار اين شاعران بسامد اين زمينة فکري مشترک و محوريـت آن در تکرار چهار موتيف بررسي شده که عبارتند از: ١.
در ايـن مقالـه بـا بررسي بسامد چهار موتيف رايج در ديوان شش تن از مهم تـرين سـخنوران قـرن پـنجم و ششم هجري نشان داده شد که فانتزي شاه ، قهرمان ملي و ديني در شعر اين شاعران تا چـه اندازه محوريت داشته و تا چه ميزان به عنوان يک روش ارتباطي مؤثر در سروده هاي ايشان به کار گرفته شده است .