Abstract:
تاریخ یهودیان کاشان جزئی جداناپذیر از تاریخ کاشان است که شناخت درست آن میتواند بهلحاظ فرهنگی و جامعهشناختی، تصویر روشنی از دیروز این منطقه را بازنمایاند. همچنین تاریخ یهودیان کاشان بخش مهمی از تاریخ یهود ایران است که تا پیش از این در لابهلای سطور مورخان و سیاحان و در اذهان ساکنان و رهگذرانْ پراکنده بوده است. این مقاله گزارش و تحلیل اوضاع و احوال یهودیان کاشان پس از انقراض صفویان، حملۀ افغانها و دوران حاکمیت افشاریان و زندیان، یعنی حدود شش دهه (1148ـ1209ق/ 1735ـ1794م) در بر میگیرد.
موضوع این تحقیق، زندگی جامعۀ کلیمی در شهری مذهبی است که با وجود ناملایماتی چند، در حیات سیاسی و اجتماعی خود نقش فعالی ایفا کرده است و هدف آن گزارش و تحلیل کوششهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این جامعه و همچنین نحوۀ شکوفایی و توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و بهویژه توسعۀ آموزشهای دینی تا رسیدن بهعنوان «اورشلیم کوچک» و تعامل آنان با اکثریت مسلمان و عالمان خوشفکر کاشان و در نهایت، مشاهدۀ پایان آن است.
Kashan's Jewish history is an integral part of Kashan's history, and its accurate understanding can give a clear cultural and sociological picture of the region's history. Also, the Jewish history of Kashan is an important part of Iranian Jewish history, which has previously been scattered among the works of historians and travelers and in the minds of residents and passersby.This article covers the analysis of the Kashan Jews after the demise of the Safavid dynasty, the Afghan invasion, and the rule of the Afsharid and Zand dynasties, i.e. about six decades (1148-1209 A.H./ 1735-1794 A.D.). The subject of this research is the life of the Jewish society in a religious city, which has played an active role in its political and social life despite a few of adversities, and its purpose is to report and analyses cultural, economic, social and cultural efforts of this society. It also reviews how the of prosperity and development of economic, social, and especially development of religious education happened until the arrival of "Small Jerusalem", and also studies their interaction with the Muslim majority and the well-thought scholars of Kashan and finally, studies the end of this period.
Machine summary:
موضوع این تحقیق، زندگی جامعۀ کلیمی در شهری مذهبی است که با وجود ناملایماتی چند، در حیات سیاسی و اجتماعی خود نقش فعالی ایفا کرده است و هدف آن گزارش و تحلیل کوششهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این جامعه و همچنین نحوۀ شکوفایی و توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و بهویژه توسعۀ آموزشهای دینی تا رسیدن بهعنوان «اورشلیم کوچک» و تعامل آنان با اکثریت مسلمان و عالمان خوشفکر کاشان و در نهایت، مشاهدۀ پایان آن است.
تحقیق در باب تاریخ اجتماعی جامعۀ یهود کاشان میتواند همزمان هر دو هدف را دنبال کند: هم گوشهای از تاریخ اجتماعی کاشان و هم بخشی از تاریخ یهودیان ایران را روشن سازد، با وجود این، بهدلیل کمیاب بودن منابع، بهخصوص به زبان فارسی، تاکنون مقاله یا کتابی خاص در باب یهودیان کاشان تدوین نشده و محدود به مقالات چاپشدۀ نگارندگان این مقاله دربارۀ تبار یهودیان کاشان و نیز در باب وضعیت آنان در دورۀ قاجار بوده است.
این تنها وضعیت یهودیان کاشان و ایران نبود، بلکه گزارشهایی در دست است که نشان میدهد زردشتیان ایران نیز در برخی از شهرها به کمک افغانها آمدند و برای نمونه فتح کرمان بیهمکاری آنها به سختی ممکن بود (نک: ملکم، 1382: 444).
وضعیت جامعۀ یهود کاشان در دوران افشاریه و زندیه حبیب لوی اوضاع فرهنگی یهودیان کاشان را در دورۀ نادر، بسیار مطلوب دانسته است تا حدی که کاشان آن دوره را به اورشلیم کوچک تشبیه میکند:۷ «موقعی که نادرشاه به سلطنت رسید، فرهنگ کاشان توسعه یافت، تاریخ بابایی بن فرهاد و ماشیح رفائل که به نظم نوشته شدهاند، در این عصر تألیف گردیده و در زمان سلطنت این پادشاه، وضع فرهنگی یهودیان کاشان رو به بهبودی گذارده، خصوصاً با ورود رابهایی از اورشلیم که سمت استادی پیدا کرده و شروع به تعلیم کتب مایموتی و راشی و یهوداهالوی نمودند و کاشان را تبدیل به یک اورشلیم کوچک کردند.