Abstract:
هدف کلی تحقیق حاضر، فراشناختی به تربیت اخلاقی کودک براساس اندیشه تربیتی ابنسینا، ازحیث تبیین مفهوم و نیز مؤلفههای آن یعنی؛ اهداف و اصول میباشد. ازنظر ابنسینا، تربیت اخلاقی، آموزش اصول و ارزشهای اخلاقی و تلاش جهت پرورش گرایش به فضایل اخلاقی و دوری از رذایل اخلاقی است. ازطرفی، تربیت اخلاقی فرد، تضمینکننده کمال و سعادت وی در دنیا و آخرت خواهد بود. بهبیانیدیگر، تربیت اخلاقی، یعنی آراستهشدن فرد به فضایل اخلاقی و عادات نیکوست که بهسبب آن فرق بین خیر و شر و رشد و گمراهی برای انسان میسر میشود. اهداف تربیت اخلاقی، براساس اندیشه تربیتی ابنسینا، شامل دو بخش هدف غایی و اهداف واسطهای میباشند. هدف غایی ازنظر ابنسینا، رسیدن به قرب حق اول، معرفی شد. اهداف واسطهای که درحقیقت وسایلی درجهت نیل به هدف غایی میباشند، مشتمل بر: کسب ریاضت، خودشناسی اخلاقی، تکمیل نفس ناطقه، نیل به عزتنفس و آشنایی با اهلبیت (ع) میباشند. اصول تربیت اخلاقی نیز ازنظر ابنسینا شامل: تأدیب، ترغیب و ترهیب، الگوبرداری، پرهیز از افراطوتفریط و شناسایی روحیات کودکان است. آنچه که از بیانات بوعلی برمیآید، این است که در تربیت اخلاقی کودک باید جانب اعتدال را نگه داشت.
Abstract The general purpose of this study is to have a metacognition of developing moral training of children on the basis of Avicenna’s educational thought in terms of explaining the concept and identifying its components as well as its objectives and principles. According to Avicenna, moral training is composed of teaching ethical principles and values and trying to cultivate a tendency toward moral virtues and avoidance from moral vices. On the one hand, moral training of people guarantees their perfection and wellbeing in this world and in the hereafter. On the other hand, moral training means one's possession of moral virtues and good habits according to which he will have the ability to distinguish good deeds from evil deeds, and growth from astray. The objectives of moral training, according to Avicenna, consist of two phases of ultimate and intermediate goals. The ultimate goal proposed by Avicenna includes reaching to the intimacy of the First Righteousness. The intermediary goals, which are indeed the means of attaining the ultimate goal, include austerity, moral self-knowledge, fulfillment of rational soul, self-esteem, and acquaintance with the holy Prophet’s Ahlulbait. Avicenna’s principles of moral education include: discipline, persuasion and warning, modelling, avoidance of extremes and consideration of children’s morals. It can be understood from Avicenna’s saying that moderation must be kept in mind in the moral training of the children.
Machine summary:
وي تربيت اخلاقي را اصلاح نفس ميداند و بر اهميت آن تأکيد دارد: «نخستين سياستي که سزاوار است انسان به آن آغاز کند، سياست نفس خود اوست ؛ يعني اول بايد در اصلاح نفس خود بکوشد، سياست و تدبيرش را در آن کار و کوشش به کار برده و خويشتن را صالح و نيکو بنمايد؛ چه نفس آدمي نزديک ترين و محترم ترين چيزها نسبت به او و ميان آنها به عنايت و توجه سزاوارتر و شايسته تر است (ابن سينا، ١٣١٩، ترجمه نجمي زنجاني: ١٧).
ابن سينا معتقد است که اخلاق خير و فضيلتي است که در همه امور بايد مدنظر باشد و تربيت اخلاقي فرد در جامعه را تضمين کننده کمال و سعادت او در دنيا و آخرت ميداند» (ابن سينا، بيتا: .
انسان پيش از تدبير و تربيت ديگران ، بايد درپي تربيت خويشتن باشد و براي اين امر لازم است خود را بشناسد؛ ازاين رو خودشناسي و آگاهي بر اوصاف و قواي نفس و زواياي روح خويشتن ، از اهداف بنياديني است که ابن سينا به آن عنايتي ويژه دارد (ابن سينا، ١٣٤٧: ١٤).
مرحله اول کودکي، تربيت در منزل (تولد تا شش سالگي) ـ بايد به کودک از ابتداي شيرخوردن ، نظم و انضباط را آموخت و درواقع نخستين گام ها، براي آموختن آداب نزاکت و اخلاق و نيز ساختن شخصيت او يا همان (تأديب )، در اين مرحله که نخستين مرحله از زندگي انسان است ، برداشته ميشود (ابن سينا، ١٣٦٦، ترجمه شرفکندي: ١٥٠).