Abstract:
تاریخنگاری عاشورا، از مهمترین عوامل ماندگاری واقعه کربلا و شهادت مظلومانه و غمبار امام حسین7 است. قرن دوم هجری قمری را باید آغاز تاریخنگاری عاشورا به شمار آورد. قرن سوم هجری قمری نیز تاریخنگاری عاشورا همانند دوره پیش ادامه یافت، اما اوج این تاریخنگاری در قرن چهارم روی داد. در این شکوفایی، عوامل متعددی چون پیدایش حکومتهای شیعی، برگزاری رسمی مراسم عاشورا در ایران و جهان اسلام، ظهور عالمان برجسته شیعه خصوصاً فقیهان، مرکزیت یافتن شهر قم بهمثابۀ دولتشهری شیعی و نگارش اولین گزارشهای واقعه کربلا به زبان فارسی نقش داشتند. با توجه به مطالب فوق، این پژوهش به شیوه توصیفی _ تحلیلی به عوامل رونق تاریخنگاری عاشورا در قرن چهارم هجری میپردازد.
Ashura historiography is one of the reasons for permanence of Imam al-Husayn's heart-rending martyrdom. The 2nd/8th century is credited with inception of the Ashura historiography, a movement that continued well into the 4th/10th century when it reached its zenith. Certain other factors influenced this trend, e.g., the emergence of Shiite learning centers in Qum, ulema-centered academia, ans the development of Persian maqtals.
Machine summary:
واکاوی تاریخنگاری عاشورا و عوامل رونق آندر قرن چهارم هجری قمری دکترحسین پوراحمدی سینا میرشاهی تاریخ دریافت: 22/6/98 تاریخ پذیرش: 20/11/98 چکیده تاریخنگاری عاشورا، از مهمترین عوامل ماندگاری واقعه کربلا و شهادت مظلومانه و غمبار امام حسین( است.
در این شکوفایی، عوامل متعددی چون پیدایش حکومتهای شیعی، برگزاری رسمی مراسم عاشورا در ایران و جهان اسلام، ظهور عالمان برجسته شیعه خصوصاً فقیهان، مرکزیت یافتن شهر قم بهمثابۀ دولتشهری شیعی و نگارش اولین گزارشهای واقعه کربلا به زبان فارسی نقش داشتند.
پیدایش حکومتهای شیعی در قرن چهارم، برگزاری رسمی مراسم عاشورا در ایران در دوره آلبویه، ظهور عالمان برجسته شیعه بهویژه فقیهان و محدثان مشهور، مرکزیت یافتن شهر قم بهمثابۀ دولتشهری شیعی و نگارش اولین گزارشها به زبان فارسی، از مهمترین عوامل رونق تاریخنگاری عاشورا در این دوره هستند.
در ذیل به مهمترین این عوامل در قرن چهارم پرداخته میشود: تأسیس حکومتهای شیعی در جهان اسلام در قرون چهارم هجری قمری با تلاشهای دولت شیعهمذهب آل بویه در ایران، حمدانیان در سوریه و فاطمیان در مصر، مذهب شیعه گسترش یافت و به دنبال آن مراسم و مناسک مذهبی شیعیان مورد توجه قرار گرفت.
ظهور عالمان شیعه بزرگ در قرن چهارم و توجه این عالمان به واقعه عاشورا باعث پدید آمدن آثاری درباره امام حسین( شد که برخی از این آثار از مهمترین و مستندترین منابع تاریخنگاری عاشورا به شمار میآیند.
از اینرو ظهور عالمان شیعه و توجه آنها به واقعه کربلا شرایطی برای نگارش آثاری در مورد شهادت مظلومانه امام حسین( پدید آورد که نقش عالما در این مهم بسیار پر رنگ بوده است.