Abstract:
التاریخالباهر فیالدولةالاتابکیة نوشتۀ ابن اثیر (د.۶۳0 ﻫ.) یکی از نمونههای برجستۀ تاریخهای دودمانی در سنت تاریخنگاری اسلامی است و در آن، زندگی و شخصیت اتابکان زنگی و رویدادهای عصر ایشان در جزیره و شام گزارش شده است. در این مقاله گزارشهای ابن اثیر از اتابکان زنگی، به صورت جدا از یکدیگر ارزیابی شده تا نشان داده شود که تصویر وی از زنگیان بیطرفانه است یا جانبدارنه؟ بنابر یافتههای این پژوهش میتوان گفت که اطلاعات ابن اثیر از زندگی و کارنامۀ زنگیان، جعل و خلافگویی نیست، امّا در آن بزرگنمایی و جانبداری دیده میشود: دو سلطان بزرگ زنگی، عمادالدین و نورالدین، بهعنوان طلایه داران جهاد ضد صلیبی، در سیمای حاکمانی آرمانی در قوارۀ خلفای صدر اسلام تصویر شدهاند. گزارشهای ابن اثیر از دیگر امیران زنگی، خالی از مبالغه و گزافهگویی است و افزون بر مدح و ذکر نیکیها، متضمن ذمّ و ذکر ضعفهای آنان نیز هست.
Al-Tarikh al-Bahir fi al-Dawlah al-Atabakiyah written by ibn al-Athir (d. 630 AH) is one of the distinguished examples of dynastic histories in Islamic historiography. The life, personality, and events of Zangid Atabaks (Atabegs) at the Syria (Sham) and Upper Mesopotamia (Jazira) have been reported in this book. In this article, all Ibn al-Athir's reports of Zangid Atabaks were evaluated one by one in order to show whether the image of Zangids is partial or impartial? According to the results of this study, Ibn al-Athir's reports of Zangids" life and actions do not contain manipulation, but they include grandiosity and partiality. Two great Zangid sultans, Imad al-Din and Nur al-Din, as the forerunners of Anti-Crusade, in the face of ideal ruler are pictured in the shape of the Rashidun Caliphs. Ibn al-Athir's report of other Zangid Emirs has no exaggeration, and it is included their dispraise and weaknesses in addition of praise and goodness.
Machine summary:
در این مقاله گزارش های ابن اثیر از اتابکان زنگی ، به صورت جدا از یکدیگر ارزیابی شده تا نشان داده شود که تصویر وی از زنگیان بیطرفانه است یا جانبدارنه ؟ بنابر یافته های این پژوهش میتوان گفت که اطلاعات ابن اثیر از زندگی و کارنامۀ زنگیان ، جعل و خلاف گویی نیست ، اما در آن بزرگنمایی و جانبداری دیده میشود: دو سلطان بزرگ زنگی ، عمادالدین و نورالدین ، به عنوان طلایه داران جهاد ضد صلیبی، در سیمای حاکمانی آرمانی در قوارٔە خلفای صدر اسلام تصویر شده اند.
در این مقاله روایت های ابن اثیر از دوران فرمانروایی هر یک از امیران زنگی در الباهر به صورت جداگانه واکاوی و بررسی و گاه با دیگر کتاب برجستۀ وی الکامل مقایسه خواهد شد تا بدین پرسش پاسخ داده شود که گزارش وی از اتابکان زنگی جانبدارنه است یا بیطرفانه ؟ قسیم الدوله آقسنقر التاریخ الباهر با ذکر نیای زنگیان قسیم الدوله آق سنقر(مق .
در کنار این موارد ذکر میکند که اشتباه وی با همراه داشتن افرادی از قلعه های مصادره شده ، سبب شده بود روند محاصره قلعه ها گاهی مختل شود (الباهر، ٧٣) به طور کلی میتوان گفت که ابن اثیر در الباهر از اخبار شکست عمادالدین به سرعت گذشته است (قس : الکامل ، ٦٧٥/١٠؛ الباهر، ٤٣).
در ریشه یابی علل ضعف زنگیان ، ابن اثیر به درستی و با دقت به بیماری و مرگ بزرگان زنگی ١ و اختلافات مکرر زنگیان موصل و سنجار و حتی خیانت قطب الدین زنگی (همو، الباهر، ١٩٤-١٩٦) اشاره کرده ، اما از شکست نورالدین ارسلان شاه از لشکریان ملک عادل ایوبی (همو، الکامل ،١٩٢/١٢ -١٩٤) ذکری در الباهر نیامده است .