Abstract:
حسن صباح (445 هجری قمری/1050 میلادی -26 ربیع الثانی 12/518 ژوئن 1124) بنیانگذار دولت اسماعیلیان الموت در فلات ایران و حجت امام و داعی بزرگ مذهب اسماعیلیه نزاری بود. وی در سال 445 ه. ق/1050 م، در خانوادهای از شیعیان امامی در شهر قم زاده شد. در رابطه با کودکی صباح اطلاعات زیادی در درست نیست. پدر او علی بن محمد بن جعفر صباح حمیری از الهالی کوفه بود، اما ادعا داشت که نسبش به حمیری یمنی میرسد. پس از درگذشت المستنصر بالله، خلیفه فاطمی، در سال 487 ه. ق/1094 م در قاهره و بروز اختلاف بر سر جانشینی وی، حسن صباح از نزار حمایت کرد و با تقل وی، به عنوان حجت امام، رهبر نزاریان در آسیای مرکزی، ایران، عراق و شام را بر عهده گرفت و ارتباط خود با خلافت فاطمی را به طور کامل قطع کرد. وی حکومت اسماعیلیه الموت را بنا نهاد و به جنگ با سلجوقیان برخاست،. صباح از تاثیرپذیری سلجوقیان در امر مشروعیت از خلافت بنی عباس و سیاست اقطاع و طبقه بندی زمینها ناراضی بود و با تمام نیرو به مقابله با انها برخاست. او درگیریهایی با ملکشاه، برکیارق، سنجر و محمد تپر داشت و در دوره وی، ملکشاه و وزیر مقتدرش، خواجه نظام الملک، توسط حشاشین ترور شدند.
Hassan-i Sabbah (445 AH/1050 – 26 of Rabi’ al-Thani, 518/June 12, 1124)
was the founder of the Alamut Ismaili government on the Iranian plateau and
the Hojjat of Imam and the great Da’i of the Nizari Ismaili religion. He was
born in a family of Imami Shiites in Qom, the city, in 445 AH/1050. Little
is known about Sabah’s childhood. His father was Ali ibn Muhammad ibn
Ja’far Sabbah Himyari of Kufa, however, he claimed that his ancestry was a
Yemeni Himyari. After the death of Al-Mustansir Billah, the Fatimid caliph,
in 487 AH/1094 in Cairo and a dispute over his succession, Hassan-i Sabbah
supported Nizar; after whose assassination, Hassan-i Sabbah became Hojjat
of Imam, the Nizarian leader in the Central Asia, Iran, Iraq and the Levant
and severed his ties with the Fatimid caliphate. He established the Ismaili
state of Alamut and fought with the Seljuks. Sabbah was dissatisfied with the
influence of the Abbasid caliphate legitimacy on Seljuks and the policy of
land acquisition, and opposed them with all his power. He fought with Malik-
Shah, Barkiyaruq, Sanjar and Muhammad Tapar. During Sabbah’s time,
Malik-shah and his powerful minister, Nizam al-Mulk, were assassinated by
the Order of Assassins.
Machine summary:
badihi١٩٩٧ منبع شناسي نگرش و جهت گيري منابع پيرامون اسماعيليان پژوهشــگران تاريــخ اســماعيليه در مســير شــناخت آنــان ، بــا شــرايطي روبــرو هســتند کــه بــراي محققــان ســاير سلســله هاي پادشــاهي ناشــناخته اســت ، زيــرا تمامــي سالشــمارهاي اسـماعيلي در طـول تاريـخ دسـتخوش تغييـرات گوناگونـي قـرار گرفته انـد و محققـان در ايـن زمينــه بايــد بــه سالنامه نويســان ســني مذهبــي متکــي باشــند کــه دشــمني بــا اســماعيليان را پيشــۀ خويــش ســاخته و چشمانشــان را بــه روي تحــولات جامعــۀ اســماعيلي بســته بودنــد.
جلــد ســوم ايــن کتــاب در بيــان تاريــخ پادشــاهان ايــران ، اســلام و حکومت هــاي مختلــف اسـت ؛ در هميـن بخـش ، دربـارة اسـماعيليان ، حکومـت مصـر، کتابخانـۀ المـوت و احـوال خلفاي فاطمـي نيـز حکايـت ميکنـد و بـراي بهبـود و تکميـل مطالـب خـود از کتـاب جامـع التواريـخ رشــيدالدين فضــل الله همدانــي و زبــده التواريــخ کاشــاني نيــز بهــره برده اســت .
آغاز فعاليت نظامي -سياسي حسن صباح تصرف قلعۀ الموت در سـال هايي کـه حسـن صبـاح مشـغول يادگيـري آموزه هـاي اسـماعيلي و سـفر بـه مصـر بــود، ســلجوقيان بــه کمــک نظام الملــک طوســي بســيار قدرتمنــد شــدند و ملکشــاه ، ســومين سـلطان مقتـدر سـلجوقي بـود کـه بـا خلافـت عباسـي و خليفـه عبـدالله بـن محمـد بـن القائـم رابطــۀ دوســتانه داشــت .
١ ٢ ٣ حجـت در سلسـله مراتـب روحانـي بـه شـخصيتي گفتـه ميشـد کـه بعـد از امـام قـرار داشـت ، امـا در ايـن زمـان کاربـرد آن بسـيار حسـاس تر شـده بود، زيـرا صبـاح تـا ظهـور امـام ، رهبــري اســماعيليه را بــر عهــده داشــت و در آن زمــان بــه عنــوان مؤمــن شــناخته شــده بود.