Abstract:
سعادت انسان در ابعاد مختلف بسته به پدید آمدن اسباب و عواملی است که در نظام هستی برای آن مقرر شده است. ازآنجاکه مکتب وحیانی اسلام در پی تامین سعادت همهجانبه آدمی در دو بعد مادی و معنوی است، معیارها و عوامل اساسی این مسیر را معرفی کرده است. هدف از این پژوهش شناخت دیدگاه قرآن درباره عوامل ماورایی پیشرفت اقتصادی است که با روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر تفسیر موضوعی انجام شده و طی آن آیات مرتبط با مقوله عوامل ماورایی پیشرفت اقتصادی استخراج و جمعبندی شده است. عوامل ماورایی پیشرفت اقتصادی از منظر قرآن کریم به دو دسته عوامل در حوزه اختیار و عوامل خارج از حوزه اختیار آدمی قابل تقسیم است. عوامل در حوزه اختیار، شامل ایمان، عمل صالح، تقوا، پایداری بر باورهای اساسی دین، صبر، شکر، استغفار، انفاق، ذکر، توکل و دعا. عامل خارج از حوزه اختیار، تنها شامل اراده الهی در توسعه رزق میباشد.
human happiness in different dimensions is based on the specific factors, which is set in the universe. since Islam seeks to provide all-round human happiness in both the physical and the spiritual dimensions, it has introduced the basic criteria and factors for this path. using a descriptive-analytical approach this paper studies the supernatural factors of economic progress from the viewpoint of the holy Qur’an. These factors can be divided into two categories, the internal and external ones. Internal factors include faith, righteous deeds, piety, commitment to religious beliefs, patience, gratitude, forgiveness, charity, remembrance, reliance, and prayer, and the external factors include the divine will in provision.
Machine summary:
بنابراین، فرق بین برکت و غیربرکت در این است که برکت از جانب خدا و به عنوان پاداش برای شخص مؤمن است، لکن کافرانی که در ناز و نعمت به سر میبرند، خداوند به آنها هشدار میدهد که داشتن مال و امکانات دلیل بر عنایت و توجه خدا به شما نیست (مؤمنون: 55و56)، بلکه آنان دچار سنت امهال و استدراج شدهاند (آلعمران: 178).
تقوا در این آیه صرفاً ترگ گناهانی از قبیل غیبت، ناسزا، دروغ و امثال آن نیست، بلکه تقوایی که در آیه ذکر شده عام است و شامل تقوای اقتصادی نیز میشود؛ یعنی فرد و جامعهای که به دستوراتی که اسلام در زمینه اقتصاد داده عمل نکند، تقوای اقتصادی ندارد که نتیجه آن محروم ماندن شخص و یا جامعه از برکات دنیوی است.
همچنین ممکن است هدف از اینگونه آیات یک نوع اشاره نفسانی برای انسانها باشد، که به همه بفهماند مالک تمام نعمتها خداست، پس اگر از اطاعت الهی منحرف شدید، این نعمتها تهدید به نابودی میشوند، نعمتهایی که خدا میتوانست اسباب زوال آنها را از راه دیگری فراهم کند، که در نتیجه بارش باران را از شما منع کند و همچنین نیروی جسمانیتان را تضعیف کند، درنتیجه جامعهتان تهدید به نابودی میشود، لکن اگر با استغفار از او مدد بجویید، در این صورت پروردگار نیز اسباب اموری را که به آن احتیاج دارید برایتان فراهم میکند (فضلالله، 1419ق، ج12، ص78).