Abstract:
ساختارِ منحصربه‌فردی که به آن خواهیم پرداخت، دژی به‌نام «الطاق(/تاق)»، از عهد باستانی ایران است، که به‌سبب مهابتِ ساختار منحصر به‌فردش و جایگاه حصین غیرقابل دسترسش، نقشی کلیدی در رُخدادهای سرنوشت‌ساز تبرستان داشت. چهره‌هایی نام‌آور از «منوچهر پیشدادی» تا «مازیار قارن» آخرین اسپهبد تبرستان، در این دژ، مأوا گزیده و این ساختار به‌سبب پیشینه‌ی دور و درازش دارای نام‌های گوناگون و وجوه تسمیه بسیار هست؛ اما در باب کاربری آن مجهولات بسیار وجود دارد و پرسش اصلی این است، که چگونه می‌توان با بررسی وجوه تسمیه‌ی متفاوت این سازه، به گوناگونی کاربری آن در ادوار کهن دست یافت؟باید توجه داشت، وجوه تسمیه‌ی متعدد، صرف‌نظر از آن‌که حکایت از تراوشات ذهن و باورهای نادرست ناشی از ناآگاهی عوام از اسرار و کیفیت این ساختار شگفت دارد؛ در نگاهی دیگر، با قدمت دور و دراز آن پیوند دارد و به تعبیر دیگر بازتاب پیشینه‌ی کاربری این ساختار در گذر روزگاران می‌تواند باشد و این فرضیه‌ی اصلی پژوهش است. بنابراین در این جُستار، هدف آن است برای نخستین‌بار به واکاوی تغییرات کالبدی و کاربریِ «غار-دژِ اسپهبدان»، برپایه‌ی وجوه تسمیه و سیر تطور و تکامل این ساختار، گوناگونی و کاربری آن از بدو پیدایش غار تا آخرین مرحله‌ی حیات تاریخی‌اش بپردازیم. روش پژوهش، مبتنی‌بر شیوه‌ی تاریخی-تحلیلی و با رویکرد مطالعات کتابخانه‌ای شامل بهره‌گیری از مستندات تاریخی و دانشِ ریشه‌شناسی واژگان (/اتیمولوژی) و پژوهش میدانی باستان‌شناختی و جغرافیای تاریخی، با رَهیافت تحلیلی خواهد بود. در بررسی وجوه تسمیه‌ی غار-دژ اسپهبدان، پیوند میان برخی از این نام‌ها و دگرگونی‌های کالبدی و کاربری این ساختار شناسایی شد و شواهدی از بهره‌گیریِ بشرِ عهد پارینه‌سنگی از این مکان تا پرستش‌گاهِ مهری، گوردخمه، خزانه و دژ، به‌دست آمد، بررسی و شناسانده شد و از این پس به استناد مستندات ارائه شده، باید آن‌را با نام حقیقی‌اش، «غار-دژ اسپهبَدان» نامید.
Abstract The unique structure that we will address, A fortress called the "Tāq" is from the ancient era of Iran, Due to its unique structure and its inaccessible position, it played a key role in the decisive events of the Tabaristan. Famous figures from Manūchehr Pishdādi to Māzyār Qāren, the last Spahbed of Tabaristan, They lived in this fort and this structure has many names and forms of decoration due to its long history. But there are a lot of unknowns about the usage and the main question is, that by examining different appellations of this structure,we will find its variety usage in ancient time? It should be noted, however, that the multiple appellations, regardless of the false imagination and beliefs of the unaware of the secrets and quality of this marvelous structure, at another glance;it is related to its long history and in other words, it can be a reflection of the usage history of this structure over time, and this is the main hypothesis of the study. So this article is aimed at for the first time, to analyze the Physical changes and Usage changes of "The Stronghold-Cave Spahbedān",based on the appellations and evolution of this structure, its variety and Usage from the beginning of the cave to the last stage of its historical life. The research method will be based on the method of library studies involving the use of historical documentation and knowledge of vocabulary etymology and archaeological field research and historical geography, with an analytical approach. In reviewing the appellations of "The Stronghold-Cave Spahbedān" , link between some of these names and physical changes & Usages of this structure was identified and evidence of human use of the Paleolithic from this site to the Mehr Temple, Rock Grave, Treasury and Fortress were obtained. Reviewed and introduced. so, henceforth referred to as"The Stronghold-Cave Spahbedān''.
(
, 
, 
)
