Abstract:
وحدت وجود به عنوان اساسیترین رکن عرفان وحکمت متعالیه، همواره محلّ تبادل آراء اندیشمندان این دو علم بوده است، مسألهای که مقاله حاضر بدان میپردازد این است که آیا وحدت شخصی وجود قبل از ملاصدرا توسط فیلسوفان قبل از ایشان در فلسفه به صورت مستدل مطرح گشته است یا خیر؟ یکی از اندیشمندانی که این مبحث را مطرح نموده و برآن برهان اقامه نموده است شمسالدین محمد بن احمد خفری از اندیشمندان قرن نهم ودهم ه.ق است ما در این مقاله با بیان دو استدلال از خفری که یکی از آنها بر تحلیل علیّت و دیگری بر تحلیل وحدت مفهوم وجود، مبتنی است بیان میکنیم که محقق خفری قبل از ملاصدرا مبحث وحدت شخصی وجود را با پیریزی مباحثی بنیادین همچون: اصالت وجود، تشکیک خاصی وجود، وجود ربطی و در نهایت انتقال از وجود ربطی به بحث تشأن، این مبحث را به صورت مستدل در خلال مباحث فلسفی خود بیان نموده است.
The unity of being, as the most fundamental pillar of mysticism and transcendent Wisdom, has been the locus of exchanging views among scholars in these two fields of sciences. The present study tries to investigate whether or not the individual unity of existence was reasonably proposed by philosophers before Mulla Sadra in philosophy. Shams al-Din Muhammad Ibn Ahmad Khafari is one of the philosophers of the ninth and tenth centuries AH who has raised this issue and presented an argument for it. Proposing two arguments from Khafri, including the analysis of the causality and the analysis of the unity of the concept of existence, we come to the conclusion that he has expressed the individual unity of existence in a reasoned manner during his philosophical discussions, through declaring subjects like principality of existence, particular gradation, copulative existence, and so on, long time before Mulla Sadra.
Machine summary:
مقدمه گرچه ملاصدرا به عنوان مؤسس حکمت متعاليه صدرايی جايگاهی بس عظيم در سير تاريخ فلسفه اسلامی دارد به گونه ای که ايشان را يکی از سه فيلسوف صاحب نظام فلسفی میدانند ولی سؤالی که در اينجا مطرح است اين است که آيا انديشمندان قبل از ايشان در پی ريزی اين بنای رفيع نقشی داشته اند و يا خير؟ اگر جواب مثبت است ، سهم فيلسوفان ما قبل از ملاصدرا در ايجاد اين بنای رفيع چه مقدار است ؟ با توجه به اينکه سير فکری ملاصدرا از مکتب شيراز شروع شده است و اين مکتب هم علی رغم داشتن انديشمندان فراوان مورد کم مهری زمانه قرار گرفته است و آثار آنها در کتابخانه ها به عنوان نسخه خطی به زحمت در دسترس طالبان و جويندگان علم و انديشه است ، انديشمندی که در اين ميان ذهن ما را بيشتر به خود معطوف داشت شخصی است به نام شمس الدين محمد بن احمد خفری از دانشمندان قرن نهم ودهم ه .
ق ، خفری دانشمندی است که در زمينه های مختلف ، از فلسفه و کلام و عرفان گرفته تا رياضيات و نجوم و هندسه و هيأت و علوم غريبه ، صاحب نظر و اثر است ، در طی تصحيح اثر فلسفی ايشان يعنی «حاشيه أمور عامه بر شرح فاضل قوشچی بر کتاب تجريد الاعتقاد خواجه طوسی» و همچنين با بررسی کتاب سواد العين فی حکمۀ العين که حاشيه ايست بر شرح حکمه العين ميرک بخاری و رساله الأسفار الأربعه و همچنين رساله مراتب الوجود، ابتدا فرضيه اثر پذيری حکمت متعاليه به ويژه جناب ملاصدرا از محقق خفری به ذهن خطور کرد که با تحقيقات بيشتر اين فرضيه به اثبات رسيد که ملاصدرا از اين فيلسوف قرن نهم ودهم هـ.