Abstract:
از روایات و اسناد موجود چنین برمیآید که فضای عمومی حوزۀ نجف در سالهای تبعید امام خمینی در عراق (1357-1344 ه.ش) چندان با مشی سیاسی و مبارزاتی ایشان و شاگردان مبارزشان موافقت و همراهی نداشته است؛ اما این عدم موافقت یا عدم همراهی لزوما به معنای تعارض و رویارویی مستقیم نیز نبوده است. در بیشتر موارد روابط امام خمینی با مراجع و فضلای نجف، روابطی مبتنی بر احترام متقابل علیرغم تفاوت در مشی و اندیشۀ سیاسی گزارش شده است.
اما همین روایات نشان میدهند که این موضوع دربارۀ آیتالله سیدمحمد روحانی، از مدرسین حوزۀ نجف، صدق نمیکرده و وی مهمترین مرکز معارضه و رویارویی با امام خمینی و روحانیون مبارز پیرو ایشان بوده است.
پرسش اصلی این تحقیق آن است که تحلیل و نقد تاریخی این روایات بازمانده چه تصویری از رویاروییهای سیاسی در حوزۀ نجف در آن مقطع را پیش روی محقق خواهد گشود؟
در این مقاله کوشش شده است با بررسی تطبیقی و ارزیابی روایات باقیمانده از این تعارض، تصویری تا حد ممکن جامع از این رویارویی و تاثیر نگاه انقلابی در نحوۀ بروز و شدت یافتن آن ارائه گردد. تصویری که درنهایت تا حدی نشانگر غلبۀ نگاه مبارزاتی و انقلابی بر سویههای اخلاقی در عملکرد روحانیون مبارز و انقلابی در آن برهه است.
From the existing narratives and documents, it appears that the public atmosphere of the Najaf area during the years of Ayatollah Khomeini’s deportation to Iraq was not very much in line with his political and campaign policies and his student disciples. But this disagreement or noncompliance did not necessarily mean direct conflict. In most cases, Ayatollah Khomeini’s relations with the Najaf authorities and the virtues of mutual respect have been reported despite differences in policy and thought.
But the same narrations show that this was not the case with Ayatollah Seyyed Mohammad Rouhani, a Najaf educator, and he was the most important center of conflict and hostility with Ayatollah Khomeini and his militant followers.
In this article, we have tried to provide a comprehensive picture of this confrontation and the impact of the revolutionary view on how it arose and intensified by comparing and evaluating the remaining narratives of this conflict. An image that ultimately reflects, to a certain extent, the struggle of the revolutionary and the dominant view of ethics in the performance of the revolutionary and revolutionary clergy at that time.
Machine summary:
اما همین روایات نشان میدهند که این موضوع دربارۀ آیتالله سیدمحمد روحانی، از مدرسین حوزۀ نجف، صدق نمیکرده و وی مهمترین مرکز معارضه و رویارویی با امام خمینی و روحانیون مبارز پیرو ایشان بوده است.
کدیور در پژوهش خود، با استناد به روایات هواداران امام خمینی و نقد و تحلیل آنها سعی کرده است تصویر نسبتاً جامع و روشنی از صحنۀ معارضات سیاسی میان آیتالله روحانی و هوادارانش با روحانیون انقلابی نجف ارائه کند و به عقیدۀ نگارنده تا حد زیادی نیز در این کار موفق بوده است.
آیتالله سیدعباس خاتم اشاره میکند که «پس از این دیدارها [دیدار مراجع و علما از آیتالله خمینی به مناسبت ورود ایشان به نجف]، امام [برای بازدید] شخصی را خدمت ایشان [سیدمحمد روحانی] فرستادند تا اطلاع داشته باشند، بعد مجموعاً از آن ناحیه مطالبی مطرح شد که موانعی برای بازدید پیش آوردند و امام هم آنجا نرفتند» (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۶: ۲/۱۱۹).
اختری در روایت خود به شروع درسهای ولایتفقیه امام خمینی در نجف اشارهکرده و میگوید: «وقتی امام درسِ حکومت اسلامی را شروع کردند، به نقل بعضی افراد، ایشان [سید محمد روحانی] گفته بود این مطالبی است که از سفارت شوروی برای ایشان آوردهاند و این چیزها عقاید کمونیستی است که ایشان بیان میکنند و حتی به سی ـ چهل نفر از طلبههای مخلص، روشن و فاضل امام تهمت کمونیست بودن میزد و اینگونه مطالب میگفت» (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۶: ۱/۵۵).