Abstract:
بررسی پیشینه، مفهوم و مصادیق جرایم رایانهای لازمه شناخت دقیق و فهم بهتر این جرایم است. در سیر تحول جرایم رایانهای سه مرحله عمده مشاهده میگردد: نسل اول در دهه 60 و70 رواج یافت که محور جرایم در آن زمان، خود وسیله «رایانه» به عنوان واسط در عنصر مادی جرم بود؛ نسل دوم در دهه 80 تا اوایل دهه 90 رایج شد. در این دوره به جای این که تاکید بر رایانه باشد، حمایت از «داده» مدنظر قرار گرفت؛ نسل سوم نیز در آستانه هزارۀ سوم و از اوایل دهه 90 میلادی با گسترش استفاده از «فضای اینترنت» و تحت عنوان جرایم سایبری رواج پیدا کرد.
ارائه تعریف واحد، جامع و مانع از جرایم رایانهای امری است که غالب پژوهشگران بر دشواری آن اذعان نموده و در اسناد بین المللی و منطقهای نیز چنین تعریفی مشاهده نمیشود به گونهای که در اکثر اسناد مورد اشاره به جای ارائه تعریف جرایم رایانهای، مصادیق آن ذکر شده است. روش ذکر مصادیق جرایم رایانهای به جای ارائه تعریف، در قوانین داخلی ایران نیز بویژه در قانون تجارت الکترونیکی و قانون جرایم رایانهای در پیش گرفته شده است. در این مقاله برای شناخت جرایم رایانهای سه موضوع فوق مورد بررسی قرار گرفته است.
Indagation of history, concept and sense of computer crime
in precise recognition of these crimes is effective. There are
three major stages in vicissitude trend of computer crimes:
first generation in decades of 60 and 70 and as a crime axis,
the computer set itself was considered as a medium in actus
reus of the crime. Second generation in decade of 80s till
beginning of 90s was prevalent. In this period instead of
emphasizing on computer, it was data advocating which was
considered. Third generation in early third millenary and from
outset of 90 decade AD was vogued by propagation of using
internet, termed cyber crimes.
Providing a univalent, comprehensive and deterrent
definition for computer crimes is an issue that most of
researchers assent it as a difficult matter and such a
definition dose not exist in international documents, instead
of presenting a definition for computer crimes, their senses
are mentioned. In Iran's internal laws, instead of providing
a definition, the approach of noting senses of computer
crimes is used, especially regulation of e commerce and
computer crimes. In this treaty in order to learning about
computer crimes, the above three cases are indagated.
Machine summary:
دادنامه مورخ 3/4/1372 شعبه 65 دادگاه کیفری 2 تهران در خصوص شکایت یک شرکت نرمافزاری رایانه علیه شرکت رایانهای دیگر مبنی بر تکثیر و فروش غیرمجاز نرمافزار رایانهای موجب شد دادگاه به استناد بند 11 ماده 23 قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان 1348 متهم را به تحمل مجازات محکوم و حکم به جلوگیری از ارائه نرمافزارهای تکثیر شده صادر نماید و بدین ترتیب با اعمال قوانین کیفری سنتی با جرم رایانهای برخورد شد(همان: ص47) مبحث دوم) تعريف جرایم رایانه ای ارائه تعریف دقیق، جامع و مانع از جرایم رایانهای از مشکل ترین مباحث در بررسی این جرایم است به گونهای که در شماره 44 نشریة بینالمللی سیاست جنایی وابسته به سازمان ملل اذعان شده که تعریف مورد توافقی در خصوص جرم رایانهای وجود ندارد و شاید چنین تعریفی را هیچ گاه نتوان ارائه کرد.
این روش، نه تنها در اسناد بین المللی مربوط به جرایم رایانه ای، بلکه در قوانین داخلی بسیاری از کشورها از جمله قانون جرایم رایانهای ایران – با وجود نواقصی که در احصای جرایم وجود دارد ـ در پیش گرفته شده است.
مبحث سوم) مصادیق جرایم رایانهای همان گونه که گفته شد، در بسیاری از اسناد بین المللی و منطقهای و نیز قوانین بیشتر کشورها به جای تعریف جرم رایانه ای، مصادیق آن بر شمرده شده است.
از این روی، روش ذکر مصادیق جرایم رایانهای به جای ارائه تعریف، نه تنها در اکثر اسناد بین المللی و منطقهای، بلکه در قوانین داخلی ایران نیز بویژه قانون تجارت الکترونیکی و قانون جرایم رایانهای در پیش گرفته است.