آسیب‌شناسی اقتصادی و سیاسی دولت‌‏های رانتیر در خاورمیانه؛ مطالعه موردی کویت Journal Article

دولت‏های رانتیر به دلیل وابستگی شدید به درآمدهای رانتی، در جنبه‏های اقتصادی و سیاسی خود دچار آسیب هایی شده اند و به نظر می‏رسد این آسیب پذیری خصلت لاینفک این دولت هاست. دولت‏های رانتیردر وجه سیاسی به دلیل تفکیک منابع درآمدی خود از جامعه، دارای خصلتی اقتدارگرا و غیردموکراتیک می‏باشند. دروجه اقتصادی نیزویژگی بارز این نوع دولتها تک محصولی، اقتصادی تورم زا همراه با بیکاری و کسری بودجه می‏باشد. این پژوهش با مطالعه موردی کویت بسان دولتی رانتیر درصدد آنست به آسیب شناسی اقتصادی و سیاسی آن بپردازد. دروجه اقتصادی کویت برای تنوع در اقتصاد تک محصولی خود، تلاش هایی را نموده است اما هنوزم بخش قابل توجهی از اقتصاد آن از درآمد‏های نفتی عاید می‏شود. وِیژگی دولت رانتیری از جمله کویت توآم بودن اقتصاد آن با کسری بودجه، تورم و بیکاری است. این ویژگی به زعم خود سبب شد به تدریج به سمت اقتصادی وارداتی و وابسته گرایش پیدا کند. یافته‏های پژوهشی نشان می‏دهد عامل اصلی بی ثباتی دراقتصاد کویت نوسانات قیمت نفت از یکسو و وابستگی شدید به درآمدهای نفت از سوی دیگربوده است. دروجه سیاسی هم ویژگی اصلی این دولت، عدم مالیات ستانی و عدم نمایندگی است که آن را به سمت دولتی اقتدارگرا و غیر دموکراتیک سوق می‏دهد زیرا دولتمردان این کشور با حمایت‏های مالی در صدد خرید سیاسی و به تعویق انداختن دموکراسی هستند. به نظرمی رسد با تداوم چنین بحران هایی دولت کویت با چالش‏های سیاسی و اقتصادی قابل مشهودی درآینده خود روبرو گردد.

Rentier governments have suffered in their economic and political aspects because of their high dependence on rentier revenues. In political terms, these governments have an authoritarian and non-democratic nature due to the separation of their sources of income from society. In the economic aspect, their obvious feature is a single product, an inflationary economy with unemployment and a deficit. The study seeks to address the economic and political pathology of Kuwait by studying the case of Kuwait as a rentier state. At the Kuwaiti economy, efforts have been made to diversify its single-product economy away from economic diversification, but still a significant part of its economy is derived from oil revenues. In the political aspect, the main feature of this government is the lack of tax and non-representation, The Kuwaiti government has suffered from fiscal deficits, inflation, and unemployment, due to its dependence on oil revenues, which tended to gradually shift towards an economically importing, vulnerable consumerism which pushes it towards an authoritarian and non-democratic state, as its governors with financial support seek to buy political and postpone democracy. With the continuation of such crises, it appears that the Kuwaiti government will face the obvious political and economic challenges in the future.

واژه هاي کليدي : اقتصاد نفت ، کويت ، تک محصولي، اقتدارگرايي، غيردموکراتيک مقدمه به نظر ميرسد کشورهايي که به منابع طبيعي از جمله نفت دسترسي دارند بهتر بتوانند به توسعه دست يايند اما آن چرا که واقعيت دارد اينست که دولت هاي رانتير با وجود دراختيارداشتن چنين منابع عظيمي، با فقر فلاکت بار و بحران هاي اقتصادي روبرو هستند و از اين نظر اقتصاد آنها عموما آسيب پذيراست . ساخت درآمدهاي دولت ها در سال هاي ٢٠١٢ تا ٢٠١٥ ساخت درآمدهاي دولت در سال ٢٠١٢-٢٠١٥ (به تصویر صفحه مراجعه شود) ماليات درآمدهاي نفتي ماليات درآمدهاي غير نفتي درآمد نفتي Source: IMF, World Economic Outlook, 2016 درآمدهاي نفتي و اقتصاد تک محصولي متکي به نفت بخش قابل توجهي از اقتصاد کويت را به خود اختصاص داده است که به زعم خود آسيب پذيري اقتصاد اين کشور را نمايان ميسازد. در واقع تا قبل از کشف نفت درکويت اين کشور به عنوان يک کشورتجاري مهم شناخته شده بود اما کشف نفت و درآمدهاي ناشي از صادرات آن در پنجاه سال اخير نقطۀ آغاز مهمي براي گسترش مدرنيته و بروز تحولات اجتماعي و اقتصادي درزندگي کويتيها بوده است (تيشه بار، ١٢:١٣٨٤) درآمدهاي نفتي درکشورهاي نفتي بايد موجب تسهيل فرآيند پيشرفت اقتصادي و اجتماعي ميشد اما اين درآمدها سبب تهي شدن منابع نفتي کشورمشوق رشد فعاليت هاي شهري کاملا وابسته به درآمدهاي نفتي، تغيير توزيع درآمد و ثروت به نفع يک اقليت کوچک و ايجاد تعادل توليدي و مصرفي شد و نهايتا نرخ هاي بالاي تورم را موجب گرديد و سبب بيکاري هم شد.