Abstract:
کتابهای آموزش زبان، چهار کلانمهارتِ زبانیِ نوشتاری، خوانداری، شنیداری و گفتاری را در زبانآموزان معمولا پرورش میدهند. از این میان تسلط بر مهارت خواندن بدین جهت دارای اهمیت است که دانشجویان را در درک متون تخصصی یاری میکند. هدف پژوهش حاضر، بررسی کتابهای آموزش زبان فارسی در زمینهی مهارت خواندن است. در این پژوهش، ابتدا اهمّ مطالعات و یافتههای حوزهی خواندن را از نظر میگذرانیم. سپس یکی از سازمانیافتهترین انگارههای آموزشی مخصوص این مهارت، یعنی انگارهی نیل اندرسون، را شرح و بسط میدهیم. آنگاه گزیدهای از منابع آموزشی زبان فارسی را بر پایهی انگارهی اندرسون تحلیل میکنیم. از تحلیل منابع آموزشی زبان فارسی میتوان نتیجه گرفت که این منابع توجه چندانی به یافتههای نوین علم آموزش زبان، بهویژه انگارهی اندرسون، نداشتهاند. اصلی که بهطور چشمگیر در این کتابها پیاده شده، همانا اصل گسترش گنجینهی واژههاست که وجه اشتراک همهی روشهای سنتی مطرحشده در زبانآموزی است. در میان سایر اصلهای انگارهی اندرسون، اصل تأیید راهبردها بیشتر مورد توجه بوده است. موارد کاربرد اصل آموزش درک نیز انگشتشمار است. اصل فعالسازی دانش پیشین، علیرغم اهمیت فوقالعادهای که دارد، تقریباً در هیچکدام از منابع اجرا نشده است. اصول افزایش سرعت خواندن و ارزیابی پیشرفت نیز در این منابع مغفول ماندهاند.
Language textbooks are conventionally expected to develop the four language macro-skills, including listening, reading, writing and speaking in language learners. However, mastering the reading skill is of particular importance, since it enhances the comprehension of specialized texts in students. The objective of this research is to investigate the scientific aspect of Persian textbooks in teaching the reading skill. In this research at first, the significant studies and findings in the area of reading are reviewed. Afterwards, Neil Anderson's ACTIVE model, as one of the most systematic models introduced to this area, is entirely described. Following this, some selected sources of teaching Persian are analyzed based on this model. It is concluded from this analysis that these sources have hardly addressed the current findings in the area of language teaching, especially the Anderson's ACTIVE model. The cultivation of vocabulary, the principle common within all traditional methods of language instruction, is remarkably implemented throughout these books. Among other components of Anderson's ACTIVE model, the principle of verification of strategies has been considered more. The teach-for-comprehension component has been rarely applied too. Despite its tremendous significance, the activation of prior knowledge principle is disregarded in almost all books. Furthermore, the principles called increase reading rate and progress evaluation are neglected all through these sources.
Machine summary:
اين پژوهش ميکوشد متون درک مطلب سه جلد نخست مجموعه ي «فارسي بياموزيم » (ذوالفقاري و همکاران ، ١٣٨٧)، جلدهاي دوم تا هفتم مجموعه ي «آموزش فارسي به فارسي» (جامعه المصطفي، ١٣٨٧- ١٣٩٠)، مجموعه ي «زبان فارسي» (صفارمقدم ، ١٣٨٦) و کتاب «بخوانيم » پايه ي پنجم ابتدايي (شوراي مؤلفان ، ١٣٩٠) را بر اساس انگاره ي نيل اندرسون (١٩٩٤ و ١٩٩٩) تحليل و درجه ي کارايي آن متون را مشخص نمايد.
اين طور نيست که درک مطلب ، پيامد جانبي سرهم کردن واژه ها باشد و در اين ميان هرگز نبايد از 1 word recognition 2 vocabulary knowledge 3 intraword awareness 4 discourse processing نقش غير قابل انکار دانش پيشين غافل شد؛ چراکه درک، زماني محقق ميشود که خواننده اطلاعات ارائه شده در متن را با هر آن چه از پيش آموخته است ، بياميزد.
روش پژوهش در اين بخش بر آنيم که به واکاوي متون درک مطلب سه جلد نخست مجموعه ي فارسي بياموزيم (ذوالفقاري و همکاران ، ١٣٨٧)، جلدهاي دوم تا هفتم مجموعه ي آموزش فارسي به فارسي (جامعه المصطفي، ١٣٨٧- ١٣٩٠)، مجموعه ي زبان فارسي (صفارمقدم ، ١٣٨٦) و کتاب بخوانيم پايه ي پنجم ابتدايي (شوراي مؤلفان ، ١٣٩٠) از منظر انگاره ي اندرسون (١٩٩٤ و ١٩٩٩) بپردازيم و مشخص کنيم اين کتاب ها تا چه اندازه با اين انگاره همسويي دارند.
در اين شش جلد نيز مانند سه جلد نخست مجموعه ي فارسي بياموزيم (ذوالفقاري و همکاران ، ١٣٨٧)، اصل افزايش سرعت خواندن مورد توجه نبوده است ، اما درخصوص اصل ارزيابي پيشرفت بايد گفت در جلدهاي سوم تا هفتم اين مجموعه و در آخرين صفحه ي کتاب هاي کار، بخشي براي درج نظر آموزگار تعبيه شده تا آموزگار در آن ، سطح کيفي عملکرد زبان آموز را مشخص کند.