Abstract:
انتصاب امام علی علیه السّلام از سوی پیامبر بهعنوان رهبر سیاسی جامعۀ اسلامی، مهمترین مسئلهای است که از زمان رحلت پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم تاکنون تحولات عمیق و گستردهای را موجب شده است. تحلیل مفاد نصوص دینی در دلالت بر انتصاب امام به رهبری سیاسی از خاستگاه اسلامی یکی از مباحث مهم در این راستاست. برخی از نواندیشان دینی می گویند مفاد آیات قرآن و بیانات پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و سخنان امام علیه السّلام، معرفی امام علیه السّلام بهعنوان الگوی ایمانی است و دلیل معتبری بر نصب ایشان بهعنوان حاکم سیاسی وجود ندارد!
این ادعا با تحلیل آیات قرآن، شواهد درونمتنی و برونمتنی سخنان پیامبر غدیر خم و سخنان امام علیه السّلام بررسی و نقد میشود. 1. بازخوانی ادلۀ قرآنی و روایی و گزارشهای تاریخی، بر نصب امام علیه السّلام بهعنوان حاکم سیاسی دلالت دارد و فروکاهیدن مفاد آن به معرفی ایشان بهعنوان الگوی ایمانی، فاقد اعتبار کلامی و قرآنی است؛ 2. دلائل قرآنی و روایی ادعاشده توان اثبات عرفی بودن حکومت را ندارد؛ 3. تفسیر سکولاریستی سخنان امام علیه السّلام، فاقد اعتبار روششناختی تفسیر متون دینی است!
Machine summary:
این نظریه با استناد به آیه {وَأَمْرُهُمْ شُورَي بَيْنَهُمْ} (شوری: 38) و برخی از نامهها و خطبههای امام علی× در نهجالبلاغه (نامۀ6 و خطبۀ92) این نگرش را پشتیبانی میکند که واقعۀ غدیر، ارتباطی به نصب پیشوای سیاسی ندارد و پیامبر در آن زمان و مکان، امام علی× را بهعنوان بهترین الگوی ایمانی به مردم معرفی کرده است.
در این خصوص توجه به چند نکته اهمیت دارد: یکم: به باور اکثریت قریب بهاتفاق شیعیان، پيامبر اسلام| در روز هجدهم ذیالحجۀ سال دهم هجرت، امام علي× را بهعنوان جانشين سیاسی، دینی و معنوی خود معرفي کرده است.
2. شاهد ديگر بر اينکه مقصود پیامبر| از «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ» ولایت عام و کلی است که شامل ولایت سیاسی هم میشود، این است که پيامبر| قبل از نصب امام علي× به ولايت، از مردم بر ولايت خويش اعتراف گرفت و فرمود: «أَ لَسْتُ أَوْلَى بِكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ؟ قَالُوا: بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ!» آيا من از خود شما به شما سزاوارتر نيستيم؟!
برخلاف آنچه این نویسنده ادعا کرده است، شواهد بسیاری بر این معنا دلالت میکند که نه تنها آیۀ اکمال در روز غدیرخم نازل شده بلکه قرائن فراوانی بر ارتباط محکم و منطقی آیه با نصب امام علی× بهعنوان جانشین پیامبر دلالت دارد.
از اينرو، حتي با فرض وجوب مشورت با مؤمنان در امر حکومت، بايد بپذيريم که پيامبر| امام علي× را بهعنوان جانشين خود معرفي کرده است؛ زيرا يقيناً شخص دیگری از سوی پیامبر| برای این کار معین نشده است.