Abstract:
چکیده در این تحقیق اثر تغییر آب و هوا بویژه مولفه های دما و بارش بر نیاز آبی برنج بررسی گردید. علاوه بر آن اثر متغیر دما بر تبخیر- تعرق در بازه زمانی سال های 1984 تا 2017 تحلیل شد. دراین مقاله داده هایی همچون تبخیر-تعرق پتانسیل(PET) ارائه و بررسی گردید، همچنین روش فائو-پنمن-مانتیث به عنوان معتبر ترین روش برای تخمین تبخیر-تعرق گیاه مرجع مورد استفاده می باشد. علاوه براین ها نیاز آبی گیاه و بارش موثر طی فصل رشد برنج مورد بررسی قرار گرفته شد. تمام این تحقیقات به کمک نرم افزار XLSTAT که نرم افزاری آماری است برای یافتن همبستگی و همچنین رگرسیون گیری مورد استفاده واقع شد. رگرسیون گیری و همبستگی به روش من- کندال انجام شد. نتایج حاصل از رگرسیون گیری و همبستگی به کمک روش من-کندال نشان داد که با روند افزایشی تغییر دما از سال های 1984 تا 2017 تبخیر- تعرق نیز افزایش یافته است و همبستگی قوی (95/0) بین تبخیر- تعرق و دما در این استان وجود دارد. به کمک نرم افزار CROPWAT نیاز آبی برنج در استان مازندران به دست آمد و جدول زمان بندی آبیاری نیز محاسبه شد. طبق محاسبات به دست آمده حداقل تبخیر- تعرق و نیاز آبی در مرحله اولیه رشد ( فروردین ماه ) و حداکثر آن در مرحله میانی ( اوایل تیر ماه ) است. برای استان مازندران در طول مدت دوره رشد برنج (اواسط فروردین-اواسط مرداد)، برای مثال زمانی که کل بارش در دوره رشد برنج 6/150 میلی متر باشد، مجموع آبیاری ناخالص9/411 میلی متر و مجموع آبیاری خالص3/288 میلیمتر، خواهد بود. این مقدار در سال های مختلف متفاوت می باشد که کمتر یا بیشتر از این مقدار است. از اینرو نیاز است به دلیل روند افزایشی دما در بحث مدیریت مصرف آب و روش های نوین آبیاری در منطقه و کشور توجه بیشتری صورت گیرد.
Machine summary:
نتايج حاصل از رگرسيون گيري و همبستگي به کمک روش من -کندال نشان داد که با روند افزايشي تغيير دما از سال هاي ١٩٨٤ تا ٢٠١٧ تبخير- تعرق نيز افزايش يافته است و همبستگي قوي (٠/٩٥) بين تبخير- تعرق و دما در اين استان وجود دارد.
پژوهش صورت گرفته توسط جلالي کوتنايي، عبدلي و سلحشور (١٣٨٧)، نشان داد که تعيين ميزان مصرف آب در دوره هاي مختلف رشد گياه و برنامه ريزي مناسب آبياري از اهميت زيادي در توليد برخوردار است .
از سوي ديگر شيدائيان و همکاران (١٣٩٣) نيز به بررسي تأثير تغيير اقليم بر نياز خالص آبياري و عملکرد محصول برنج در دوره هاي زماني آينده با استفاده از داده هاي خروجي مدل HadCM٣ در منطقه دشت تجن پرداختند.
همچنين در جدول (٢) اطلاعات مربوط به تبخير-تعرق و بارش مؤثر و همچنين نياز آب آبياري در دوره هاي اوليه ، رشد و توسعه ، مياني و پاياني گياه برنج براي شهرهاي رامسر، بابلسر، نوشهر و قائم شهر در سال هاي ١٩٨٤-١٩٩٥، ١٩٩٥ – ٢٠٠٥، ٢٠٠٦-٢٠١٧ به دست آمد.
بر اساس نتايج حاصل از محاسبات انجام شده به وسيله نرم افزار CROPWAT در صورتي که براي استان مازندران در دوره رشد برنج ، کل بارش ١٥٠/٦ ميليمتر باشد، در اين صورت بارش مؤثر ٩١/١ ميليمتر، کل تلفات بارش ٥٩/٦ ميليمتر، کمبود رطوبت در زمان برداشت ٥/٩ ميليمتر، نياز واقعي آبياري ٢٩٤/٢ ميليمتر، راندمان بارش ٦٠/٤ درصد، مجموع آبياري ناخالص ٤١١/٩ ميليمتر، مجموع آبياري خالص ٢٨٨/٣ ميليمتر، مجموع تلفات آبياري صفر ميليمتر، مصرف واقعي آب به وسيله گياه ٣٨٥/٣ ميليمتر خواهد بود (سازمان هواشناسي استان تهران ، ١٣٩٦).