Abstract:
ورود اعراب مسلمان و فروپاشی شاهنشاهی ساسانیان باعث گسست در نظام سیاسی و ساختار اجتماعی ایران شد، اما شکلگیری قیامهای مذهبی و بهقدرترسیدن خاندانهای محلی، تلاش عملی ایرانیان برای رهایی از این گسست بود. این تکاپو با بهقدرترسیدن ترکان در ایران وارد حوزهی فرهنگی شد و بزرگانی همچون فردوسی با پرداختن به تاریخ حماسی و ملی ایران، کوشیدند تا مفهوم ایران را بازآفرینی کنند. مردم مهمترین مؤلفهی اندیشهی فردوسی در بازآفرینی مفهوم ایران است؛ از همینرو نسبت مردم ایران و اندیشهی ایران مسئلهی اصلی این پژوهش است که نگارندگان با روش تحلیل تاریخی و با تکیه بر منابع کتابخانهای میکوشند آن را واکاوی کنند. بررسیها نشان میدهد پژوهشگران این حوزه بهویژه فردوسیپژوهان در فهم روایتهای فردوسی دربارهی ایران، عمدتاً بر مؤلفههای قلمرو سرزمینی، نظام حکومتی، شاخصههای فرهنگی مانند زبان و دین و آیین تأکید داشتهاند و از جایگاه مردم ایران، بهندرت سخن به میان آوردهاند و بدینترتیب یکی از مهمترین مؤلفههای تفکر فردوسی را نادیده گذاشتهاند. یافتههای این تحقیق نشان میدهد در نظام اندیشگانی فردوسی، صاحبان قدرت سیاسی و شاهنشاه ایران، مشروعیت خود را نه از آسمان بلکه از مردم ایران میگرفتهاند؛ مردمی که اگر نبودند هیچکدام از دیگر مؤلفههای شکلگیری مفهوم ایران، نمود عملی پیدا نمیکرد.
The role of people in recreating the concept of Iran based on the idea of Ferdowsi
Machine summary:
جایگاه مردم در بازآفرینی مفهوم ایران بر اساس اندیشه ی فردوسی آوات ابراهیمی ،١ علیرضا ملائی توانی 2 چکیده ورود اعراب مسلمان و فروپاشی شاهنشاهی ساسـانیان باعـث گسـست در نظـام سیاسی و ساختار اجتمـاعی ایـران شـد، امـا شـکل گیـری قیـام هـای مـذهبی و به قدرت رسیدن خاندان های محلی ، تـلاش عملـی ایرانیـان بـرای رهـایی از ایـن گسست بود.
بررسی ها نشان می دهـد پژوهشگران این حوزه به ویژه فردوسـی پژوهـان در فهـم روایـت هـای فردوسـی درباره ی ایران ، عمدتاً بر مؤلفه های قلمرو سرزمینی ، نظام حکومتی ، شاخصه هـای فرهنگی مانند زبان و دین و آیین تأکید داشته اند و از جایگاه مردم ایران ، به ندرت سخن به میان آورده اند و بدین ترتیب یکی از مهم ترین مؤلفه های تفکر فردوسی را نادیده گذاشته اند.
کمک توحید مذهبی ، ملیتی جدید و مستقل در ایران ایجاد کند، ١ اما بررسی شاهنامه نـشان می دهد فردوسی به دنبال بازآفرینی مفهوم ایران بود و در اندیشه های خـود اولویـت را بـه مردم ایران می داد و معتقد است اگر مردم نباشند، ایرانی وجود نخواهد داشت .
١ با ارزیـابی شـاهنامه همچـون یکی از آثار دوره ی کهن ، متوجه خواهیم شد که فردوسی برخلاف متفکران روزگار خود به جایگاه مردم ، یکی از مهم ترین شاخصه های بازآفرینی مفهوم ایران ، توجهی فراوان مبـذول کرده و از این جهت شاهنامه یکی از آثار منحصربه فرد است .
اولویت نخست با مردم ایران است ؛ چون مشروعیت پادشـاه ، بقای نظام سیاسی ، و شکل گیری محـدوده ی سـرزمین ایـران بـه وجـود مـردم ایرانـی بـا ویژگی های خاص خود و رضایت آنها از پادشاه بستگی دارد.