Abstract:
علم اصول و تفسیر از دانشهای باسابقه در علوم اسلامی محسوب میشوند.ء با دقت و
بررسی در این دو دانش میتوان دریافت که مباحث بسیاری از علم اصول در تفسیر
قرآن کارآیی داشته و شرایط و ضوابطی برای مفسر فراهم میآورد که بتواند فهم دقیق و
کاملی از یات قرآن داشته باشد. بحث مفهوم شرط در اصول فقهء یکی از مباحث مورد
نیاز مفسر قرآن است. این مبحث در تفسیر قرآن و دستیابی به مراد خداوند از واژگان و
جملههای قرآن کریم تاثیر چشمگیری دارد. هدف از این نوشتار که به روش توصیفی-
تحلیلی نگارش یافته. جستجو از نقش مفهوم شرط در تفسیر و بیان چگونگی تاثیر آن
در تفسیر قرآن به همراه تبیین برخی از مهمترین کاربردهای عینی و عملی در تفسیر قرآن است.
Principles of Islamic jurisprudence and exegesis are among longstanding sciences in Islamic sciences. With a precise study of these two sciences, it can be understood that most of the subjects of the Islamic jurisprudence are efficient in exegesis of the holy Qur’an, and provide some criteria for the exegesists so that they can have an accurate and thorough understanding of the Qur’anic verses. The concept of condition in principles of Fiqh is one of the requirements of a Qur’anic exegesist. It also has a significant impact on exegesis of the holy Qur’an, and achieving God’s intention in Qur’anic sentences and diction. The present descriptive-analytical study aims to explore the role of the concept of condition in exegesis of the holy Qur’an, and the explanation of its impact in exegesis of the holy Qur’an. Moreover, some of the most important practical and objective applications of the concept of condition in exegesis of the holy Qur’an are explained.
Machine summary:
» منطوق آیه فوق دلالت دارد که مسافر باید نمازش را شکسته بخواند، و ظاهر آیه این است که یکی از شرایط قصر نماز، خوف و ترس است؛ لذا با استناد به مفهوم شرط میتوان گفت که در صورت ایمن بودن سفر، نماز کامل است؛ در حالیکه جواز قصر در صورت ایمن بودن سفر نیز ثابت است و روایات متعددی که از طریق شیعه و اهل سنت وارد شده نیز این عمومیت را تایید می کند.
بعضی دیگر مفهوم شرط را در نظر نگرفته و با توجه به جمله قبل از شرط، مسکن و نفقه را برای زن مطلّقه به صورت مطلق واجب دانسته و بیان داشته اند؛ آنجا که مسکن بر عهده شوهر است، بقیه نفقات هم بر عهده او خواهد بود و دنباله آیه که درباره نفقه زنان باردار سخن می گوید نیز شاهد این مدعاست.
1. با توجه به بخش انتهایی آیه، « ذَلِكَ لِمَنْ خَشىَِ الْعَنَتَ مِنكُمْ» برخی معتقدند، مفهوم آیه بیان می کند که ازدواج با کنیزان با عقد نکاح، مشروط به عدم استطاعت مالی برای ازدواج با زنان آزاد و نیز خوف از سختی (در غرایز جنسی) است.
سه دیدگاه دیگر بر این باورند که اگر برای آیه مفهوم هم در نظر گرفته شود، قرینه وجود دارد که مفهوم آیه مورد نظر نبوده، بلکه آیه در صدد بیان افضلیت ازدواج با زنان آزاد و مومن، ترغیب و تحریص بر ازدواج یا آسان کردن و تنزل دادن امر نکاح است.