Abstract:
دینپژوهیِ تطبیقی در آغازِ حیاتِ خود در سدهی نوزدهم در اروپا، در مناسباتش با نهادِ دینِ مسیحیت و با نهادِ علم چالشهایی در پیش داشت. مسیحیت از وجهِ دینی و علمِ جدید از وجه علمی به «علمِ دین» ایرادهایی میگرفتند. در همین دوره در الهیاتِ مسیحیِ پروتستان جریانی پیشرو و جویای همراهی با وضعیتِ مدرن شکل گرفت، موسوم به الهیاتِ لیبرالی، که راه را برای علمِ نوپای دینپژوهیِ تطبیقی هموار کرد و بر آن تأثیراتی هم بر جا گذاشت. در این مقاله که به روشی توصیفی و تحلیلی نوشته شده است، مواردِ مهمی از این تأثیرگذاریِ الهیاتِ لیبرالی بر علمِ دینپژوهیِ تطبیقی نشان داده شدهاند؛ الهیاتِ لیبرالی انحصارگرا نبود و نگاهی عامتر به دین داشت، برای تجربههای شهودی و غیرعقلانیِ دینی شأن و جایگاهی قائل شد، در آموزههای مابعدالطبیعیِ مسیحی بازنگری کرد و از اهمیتِ شماری از آنها کاست. درعوض بر اهمیتِ محورهایی دیگر همچون اخلاق افزود، به پژوهشهای تاریخی دربارهی صدرِ مسیحیت و کتابِ مقدس مجال و اهمیت داد و همچنین برای آشتیِ دین و علم کوشید. این ویژگیها در کاستن از چالشهای پیشِ رویِ دینپژوهیِ تطبیقی موثر بودند. الهیاتِ لیبرال با طرحِ مباحثِ فوق راه را برای تثبیتِ دینپژوهی باز کرد و علاوه بر این موجبِ طرحِ مباحثی در دینپژوهیِ تطبیقی شد؛ تقریب ادیان و صلحباوری و همچنین رویکردی طرفدارِ تجربهی درونی با محوریتِ اندیشههای رودلف اتو از این قبیل هستند.
Comparative Religious research faced many challenges in its relations with Christianity and science from its inception in the 19th century. Christianity and modern science were critical of theology from both religious and scientific points of view respectively. During the same period, a pioneering school in Protestant Theology known as Liberal Theology was established, which sought compatibility with the new developments, paved the way for the nascent Comparative Religious research, and exerted some impact on it, too. The analytical and descriptive approach in this study has elaborated on some of the effects of liberal theology on Comparative Religious research. Liberal theology was not an exclusivist and held a broader view of religion, took the non-rational and intuitional experiences more seriously, made revisions in metaphysical Christian doctrines and, while lessening the importance of some of them, attached more significance to some others. It underlined the importance of morality, and historical research on early Christianity and the Bible. Moreover, it attempted to reconcile science and religion. These characteristics of Liberal Theology were instrumental in resolving the difficulties in the path of Comparative Religious research. By introducing these subjects, Liberal theology paved the ground for the establishment of Comparative Religious research. In addition, the liberal tendencies of some scholars sparked in Comparative Religious research discussions about such concepts as pacifism, the conciliation of religions, and the emergence of an attitude of non-rational experience based on Rudolph Otto’s idea of the numinous.
Machine summary:
در این مقاله که به روشی توصیفی و تحلیلی نوشته شده است، مواردِ مهمی از این تأثیرگذاریِ الهیاتِ لیبرالی بر علمِ دینپژوهیِ تطبیقی نشان داده شدهاند؛ الهیاتِ لیبرالی انحصارگرا نبود و نگاهی عامتر به دین داشت، برای تجربههای شهودی و غیرعقلانیِ دینی شأن و جایگاهی قائل شد، در آموزههای مابعدالطبیعیِ مسیحی بازنگری کرد و از اهمیتِ شماری از آنها کاست.
الهیاتِ لیبرال با طرحِ مباحثِ فوق راه را برای تثبیتِ دینپژوهی باز کرد و علاوه بر این موجبِ طرحِ مباحثی در دینپژوهیِ تطبیقی شد؛ تقریب ادیان و صلحباوری و همچنین رویکردی طرفدارِ تجربهی درونی با محوریتِ اندیشههای رودلف اتو از این قبیل هستند.
به طور کلی متألهانِ لیبرال اگر چه راه را برای توجه به تجربههای عامِ دینیِ بشر گشودند اما نباید فراموش کرد که دیدگاهِ آنها دربارهی نسبتِ مسیحیت با سایر ادیان نوعی نگاهِ تکاملیِ دینی بود، به این ترتیب که در وجود انسان و به طورِ پیشینی مبنای رابطهی انسان با خدا را متذکر میشدند و در این راه به اخلاق و احساسات بها میدادند.
همچنین الهیات لیبرالی با بازنگری در جزمیاتِ مسیحی موجب شد از اهمیت و انحصارِ مسیح و مسیحیت قدری کاسته شود و با تاکید بر احساس دینی و شهودِ بشری به فهمی عام از مفهومِ دین دامن زد و به این وسیله راه را برای آشتیِ الهیات و علمِ دینپژوهی باز کرد.
Allan Knight, John, (2013), Liberalism Versus Postliberalism, the Great Divide in Twentieth-century Theology, Oxford: Oxford University Press.
Söderblom, Nathan, (1914), "Holiness; General and Primitive", in Encyclopedia of Religion and Ethics (vol.