Abstract:
شکلگیری و رشد جماعات تکفیری نوظهور، از مهمترین تحولات اخیر کشورهای غرب آسیاست. در این میان از داعش بهعنوان مهمترین جماعت تکفیری نوظهور در جریان نوسلفی جهادی نام برده میشود. فهم ماهیت، ساختار و عملکرد داعش، نیازمند بهکارگیری چارچوبی تئوریک و متناسب است. از جمله تئوریهای رایج در تحولات اجتماعی، تئوری کاریزماتیک وبر است که بهنظر میرسد میزانی از قدرت تحلیلِ شکلگیری و عملکرد جماعات تکفیری از جمله داعش را واجد است. بر این مبنا در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی تلاش شده است که با استفاده از این تئوری، ماهیت، چگونگی شکلگیری، ساختار و عملکرد داعش بررسی و تحلیل شود. سؤال تحقیق این است که «آیا میتوان جماعت تکفیری داعش را مصداقی از تئوری کاریزماتیک وبر برشمرد؟» در این زمینه با بررسی اندیشه و آثار وبر، دو مدل از چگونگی «ساختار» و «شکلگیری و ماهیت جنبش کاریزماتیک وبری استخراج و با بررسی زمینههای شکلگیری و ماهیت، ساختار و عملکرد داعش با تطبیق مؤلفههای دو مدل تحلیلی به جهت سنجش فرضیه مذکور آورده شده است. در انتها هم با ترسیم مدل مفهومی که حاکی از چگونگی تطبیق تئوری و مصداق با نکات ترمیمی بیانشده است میتوان اذعان کرد که داعش مصداقی متناسب با کاریزماتیک وبر در بسیاری از مؤلفههاست.
Rise, growth and development of abrasive streams such as ISIS are of the mist important events of the west Asia. Understanding this phenomenon which is a new form of Salafigari modern activities requires an appropriate theoretical framework. By examining charismatic theory of Weber, this research investigates formation and function of ISIS and in response to the question "what is Weber charismatic theory approach for ISIS?" It says that "considering the match of derived models of governance structure and conceptual model of charismatic in Weber thoughts for nature of ISIS, we can view it as contemporary charismatic movements. This research was performed by descriptive-analytic method.
Machine summary:
سؤال تحقيق اين است که «آيا ميتوان جماعت تکفيري داعش را مصداقي از تئوري کاريزماتيک وبر برشـمرد؟» در اين زمينه با بررسي انديشه و آثار وبر، دو مدل از چگونگي «ساختار» و «شکل گيـري و ماهيـت جنبش کاريزماتيک وبري استخراج و با بررسي زمينه هاي شکل گيري و ماهيت ، سـاختار و عملکـرد داعش با تطبيق مؤلفه هاي دو مدل تحليلي به جهت سنجش فرضيه مذکور آورده شده است .
سپس با معيار قرار دادن اين مدل ها و تطبيق مؤلفه هاي آن با داعش ، دو مدل کاريزمايي از داعش در نمودارهاي ٣ و ٤ استخراج شده و در پايان هم براي فهم چگونگي و حد تطبيق تئوري وبر و مصداق داعشي آن مدل مفهومي در قالب جدول ارائه شده است .
لوئيس کوزر در نقد نمونۀ خالص وبر معتقد است که از نظر ماکس وبر، «مقولات و مصاديقي چون روحيۀ سرمايه داري ، بوروکراسي ، کاريزما و عقلانيت نمونه هايي از انواع خالص هستند؛ يعني مي توان از آنها قالبي ذهني ساخت که همۀ ويژگي هاي ممکن مقولۀ مورد نظر را در خود داشته باشد.
تطبيق مؤلفه هاي کاريزماتيک وبر بر داعش در ديدگاه وبر جنبش کاريزمايي در شرايط بحراني شکل مي گيرد و با ظهور رهبر کاريزمايي تبلور پيدا مي کند که داراي مشروعيتي غيرعقلاني و خودساخته است و مي تواند حاميان را به خود جذب کند و سيادت کاريزمايي را شکل دهد.
اين امر باعث شد تا گروه هاي سلفي -به ظاهر- به منظور دفاع از موجوديت خود در برابر آمريکا، در سراسر منطقه تسري پيدا کنند که نمونۀ مهم آن تشکيل القاعدة عراق يعني هستۀ اوليه داعش است .