Abstract:
آمایش فضایی یکی از شیوههای مناسب و جامع برای مدیریت و برنامهریزی مکانها محسوب میشود. با توجه به اهمیت استراتژیک مناطق مرزی، پژوهش حاضر کوشیده است تا به تحلیل فضایی شاخصهای اقتصادی-اجتماعی در 9 شهرستان مرزیِ زابل، زابلی، زاهدان، زهک، سیب و سوران، سرباز، سراوان، خاش و هیرمند در استان سیستان و بلوچستان بپردازد.پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت، عِلّی- مقایسهای است. برای رتبهبندی و سطحبندی شهرستانهای مرزی استان از لحاظ میزان برخورداری از شاخص مورد بررسی، از روش تحلیل سلسهمراتبی (AHP) استفاده شده است. نتایج این پژوهش، نشان میدهد که شهرستان زاهدان به عنوان مرکز اداری- سیاسی استان سیستان و بلوچستان، به عنوان تنها گزینهی برخوردار، ردهی نخست توسعهی اقتصادی-اجتماعی را در میان شهرستانهای مرزی استان سیستان و بلوچستان از آن خود کرده است. از سوی دیگر، فاصلهی شهرستان زاهدان با وجود سطح توسعهیافتگی در مقایسه با دیگر شهرستانهای مرزی چندان چشمگیر نیست و نسبت محرومیت میان مناطق نیمهمحروم و محروم نیز بسیار بالا است.
Spatial provision is a combined knowledge dealing with organizing space, which has been developed for the homogeneous and heterogeneous distribution of development in all areas which support sustainable development. Thus, identification and characterization of the spatial distribution of discrimination and injustice have been done in a knowledge-based way. This study aims to examine how such a distributed development is conducted in the province. Among the indicators of development, infrastructure and health facilities opted to investigate; the distribution and development of province’s border city (9 selected cities) have been compared. The methodology of this study is causal-comparative and multi-criteria decision making (MCDM) techniques were used. The results of the study showed that the province was deprived concerning socio-economic status indicators, and spatial distribution. Thus, Zahedan as the political center of the province is the most developed city according the mentioned indexes.
Machine summary:
با آگاهی از اهمیت شناخت وضعیت موجود جوامع و محی طهاي جغرافیایی به منظور برنامهریزي مطلوب براي آینده از یک سو و با توجه به اهمیت و - Spatial Management ضرورت توسعه شاخصهاي اقتصادي-اجتماعی به عنوان یکی از اساسیترین نیازهاي یک جامعهي امن، می توان کیفیت جغرافیاي توسعه در مقیاس شهرستانهاي مرزي سیستان و بلوچستان را سنجید.
L) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (Bowen,2014 :منبع) در پژوهش حاضر، حاصل بررسی نرخ سازگاري قضاوت هاي انجام گرفته براي تعین وزن شاخصها برابر با 100,0 محاسبه گردید که نشان می دهد سازگاري در قضاوت ها رعایت شده است و به منظور بررسی آمایش فضایی، نخست به کمک تکنیک Z-scor شاخص ترکیبی توسعهي هریک از شهرستانهاي استان محاسبه گردید و سپس با بهرهگیري از ضریب همبستگی اسپیرمن، میزان تناسب و همبستگی رتبهي شاخصهاي اقتصادي-اجتماعی با رتبه ي جمعیت شهرستانهاي مورد مطالعه مقایسه شد.
جدول 5 - میزان همبستگی میان رتبهي جمعیتی و رتبهي برخورداري شاخصهاي اقتصادي-اجتماعی شهرستانهاي مرزي استان سیستان و بلوچستان {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (منبع: محسبات نگارنده) بر این اساس، می توان قضاوت نهایی را براي رتبهبندي شهرستانهاي مورد مطالعه انجام داد.
از میان شاخصهاي توسعه ،زیرساختها و امکانات اقتصادي- اجتماعی برگزیده شده است تا به بررسی چگونگی پراکنش و توسعهي آن در سطح شهرستانهاي استان سیستان و بلوچستان مقایسه شود.
در این پژوهش، آمایش فضایی شاخصهاي اقتصادي و اجتماعی (با تأکید بر توسعهي پایدار) در سطح 9 شهرستان مرزي در استان سیستان و بلوچستان با استفاده از روش AHP ارزیابی شد.