Abstract:
از میان تمام منابع پیشامتنی در ادبیات فارسی و عربی، قرآن کریم به واسطه الهی بودن و تمایز ذاتی با آثار ساخته‌شده توسط انسان‌ها و اشتمال بر آیات و مضامین و قصص غنی و بی‌همتای خود کامل‌ترین سرچشمه برای الهام‌گیری شاعران و نویسندگان مسلمان به شمار می‌رود. برقراری روابط بینامتنی با قرآن مجید مستلزم تسلط بر زبان عربی و انس و آشنایی با قرآن کریم است. خاقانی و سعدی دو شاعر نامور زبان فارسی هستند که به لطف دارا بودن دو مزیت مذکور، علاوه بر اشعار پارسی به زبان تازی نیز اشعار شیوا و غرّایی سروده‌اند. این دو شاعر در تازی‌سروده‌های خود نیز مانند اشعار فارسی روابط بینامتنی متعدد مشتمل بر تلمیح، اقتباس، تضمین و تحلیل با قرآن کریم داشته‌اند. در این مقاله که بر اساس روش تحلیلی و تطبیقی فراهم آمده، کوشیده‌ایم تا با ذکر نمونه‌هایی از اشعار عربی هر دو شاعر و ترجمه آن‌ها، شیوه‌های روابط بینامتنی میان قرآن کریم و اشعار عربی آنان را بررسی و چگونگی و بسامد کارکرد این شیوه‌ها را تبیین نماییم و مقایسه‌ای تطبیقی از این دیدگاه میان سروده‌های عربی آنان به عمل آوریم. با توجه به اینکه تا کنون مقاله‌ای به طور اخص به این موضوع نپرداخته است، انتظار می‌رود این پژوهش راهگشای تحقیقاتی از این دست باشد.
Machine summary:
بررسي تطبيقي روابط بينامتني قرآن کريم و سروده هاي عربي خاقاني و سعدي تاريخ دريافت : ٩٧/١١/١٠ فرزانه ولي زاده خيرآبادي * تاريخ پذيرش : ٩٨/٢/٢٤ ايرج مهرکي ** چکيده از ميان تمام منابع پيشامتني در ادبيات فارسي و عربي، قـرآن کـريم بـه واسـطه الهـي بودن و تمايز ذاتي با آثار ساخته شده توسط انسان ها و اشـتمال بـر آيـات و مضـامين و قصص غنـي و بـيهمتـاي خـود کامـل تـرين سرچشـمه بـراي الهـام گيـري شـاعران و نويسندگان مسلمان به شمار ميرود.
روش پژوهش همانگونه که در چکيده مقاله نيز گفته شد، هـدف از ايـن پـژوهش بررسـي تطبيقـي روابط بينامتني ميان قرآن کريم و تازيسروده هاي خاقاني و سعدي است ، بنـابراين کـل اشعار عربي هر دو شاعر اساس کار قرار گرفته و پس از مطالعه و بررسـي، نمونـه هـايي از اشعار عربي آنان که مصداق يکي از روابط بينـامتني اعـم از تلمـيح ، اقتبـاس ، تضـمين و تحليل بوده اند، پس از شرح مختصري پيرامون هر کدام از آنان ذکر گرديده اند.
از اينجا معلوم ميشود که هنر سعدي در تلميح به مضامين قـرآن منحصـر به قصايد مدحي نيست و در انواع ديگر شعري نيز اين نوع الهام گيري اصالت سبکي او به شمار ميرود: تشابه بالقيامـۀ سـوء حـالي وإلا لم تکن شهدت جلودي (سعدي: ٨٠، ب ١) - بدي حال من در عشق شبيه سـختي روز قيامـت اسـت وگرنـه پوسـت ام بـه آن گواهي نميداد اقتباس در اشعار عربي خاقاني و سعدي يکي ديگر از گونه هاي پرکاربرد استفاده از آيات قرآن در کلام شـاعران و نويسـندگان اقتباس است .
(
, 
, 
)
