Abstract:
«نماد»، «رمز» یا «سمبل» کلمه‌ایی است که معانی مختلفی دارد. نمادها یا رموز (در معنای حقیقی آن) زندگی بشر را آکنده اند، به گونه‌ای که هیچ بخشی از زندگی انسان خالی از رمز نیست. نماد و سمبل از دیرباز در هنر و ادبیات جهان کاربردی گسترده داشته است به وسیله نماد، ظاهر کلمه، معنای پنهان و سمبلیکی می‌یابد که می‌تواند باعث تنوّع در بیان اندیشه‌ها و آرا گردد. نماد در هنر و ادبیات هر ملّتی ممکن است شکلی خاص با توجّه به فرهنگ و سنت آن قوم و یا در مضامین متناسب هنری و ادبی، معنای متفاوت و گاه مشترک یابد. نماد ماهی از نمادهایی است که به طور گسترده در ادبیات اساطیری، دینی و ادب منظوم و منثور و همچنین، بر روی آثار هنری بسیاری از ملت‌ها با اهداف مختلف به‌کار رفته است. آثار هنری ایران از دوران پیش از اسلام و پس از آن، میزبان این نقش مایه بوده است. پژوهش پیش رو، با رویکرد توصیفی- تحلیلی داشته و گردآوری اطلاعات در آن به شیوه کتابخانه ایی صورت پذیرفته است. نتایج پژوهش نشاندهنده این است که در اساطیر «ماهی» به طور کلی مظهر حاصل‌خیزی و باروری شناخته شده است و همچنین، در همۀ ادیان به کار رفته است. در قرآن نیز این نماد در داستان حضرت یونس و داستان موسی (ع) و خضر نشانه واکاوی و شناخت خویشتن خویش است. از بررسی و تطبیق نماد ماهی در اساطیر، قرآن و مثنوی معنوی و بر روی آثار هنری نیز، با تفسیر معانی آن در اساطیر، قرآن و ادبیات کاملا مطابق و هم سو و در ارتباط می باشد. این نماد در آرایه های تزیینی و هنر دستی از دیرباز کاربرد فراوانی داشته است. اهداف پژوهش: 1- شناسایی وجوه اشترک و افتراق نمادین ماهی در اساطیر، قرآن و مثنوی معنوی. 2- بررسی چگونگی کاربرد نماد ماهی در آثار هنری. سوالات پژوهش: 1- نماد ماهی در اساطیر، قرآن و مثنوی معنوی چگونه به کار رفته است؟ 2- کاربرد نماد ماهی در آثار هنری چگونه است؟
Abstract "Symbol", "Keyword" or "Sign" are words that have diverse connotations. Symbols or mysteries (in its true sense) have enriched human life, so that no part of human life is free of the enigmatic. Symbol has long been used extensively in the arts and literature; furthermore, by the use of symbolism, the appearance of a word finds a hidden and symbolic meaning, which can diversify the expression of philosophies and ideas. Symbols in world arts and literature may have a diverse meaning depending on the culture and tradition of that nation, or in appropriate artistic and literary themes. Fish symbols have been widely used in mythical, religious and poetic literature as well as on the artworks of worldwide nations for various purposes. The artworks of Iran from the pre-Islamic era and beyond have hosted this pattern. The present research follows a descriptive-analytical approach and data collection is accomplished via library means. The results indicate that in mythology, fish are generally recognized as symbols of fertility and productiveness and have been applied in all faiths. In the Holy Qur'an, in the stories of Prophets Jonas, Moses and Khezr (PBUH), this symbol represents the search for the inner-self. From the study and comparison of the symbol of fish in mythology, Qur'an and the Masnavi on artworks, it appears that its implied meaning is related and in correlation with all the mentioned sources. In addition, from past eras, this symbol has long been used in decorative elements and handicrafts. Research aims: 1-To identify the commonalities and symbolic distinction of the fish symbol in mythology, Holy Qur’an and the Masnavi Manavi. 2- To examine how fish symbols are applied in artworks. Research questions: 1- How has the symbol of fish applied in mythology, Holy Qur’an and Masnavi Manavi? 2- How is the symbol of the fish applied in artworks?
(
, 
, 
)
