Abstract:
دورة مشروطه، یکی از مهم‌ترین و قابل توجه‌ترین دوره‌های تحول ادبیات فارسی به شمار می‌رود. در این دوره یکی از شاخه‌های ادبیات که بیشتر از همه دستخوش تحول گردید، ادبیات طنز و به خصوص شعر طنز است. در دورة مشروطه، شعرای برجسته‌ای ظهور کردند که دهخدای قزوینی یکی از آن‌هاست. وی کوشش بسیاری در راه اعتلای ادبیات فارسی از جمله طنز کرده است. در این مقاله اشعار طنز دهخدا بر اساس کتاب "سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها" از محمود فتوحی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. از نتایجی که به دست آمد، مشاهده گردید در مشخصه‌های ماهیت طنز، شاخص "کنایه" با بیشترین درصد به میزان 39/51% به دست آمد. شاخص‌های "افشاگری" با 44/29%، "طعنه" با 85/15%، با بزرگ‌نمایی و کوچک‌‌نمایی" به میزان 63/14%، "اظهار معنای خلاف ظاهر لفظ"با 19/12% و "عیوب افراد" با 32/11%، در مراتب بعدی قرار داشتند. همچنین مشاهده گردید که دهخدا در اشعار طنز خود، به شاخص‌های "مراعات ادب" و "آمیختن دو زبان مختلف" نیز توجه داشته است. حضور ضرب‌المثل‌های شیرین فارسی به شعر طنز وی غنای خاصی بخشیده است. نتایج به دست آمده نشان داد، "سبک کنایی" و "آگاهی‌بخشی" از مشخصه‌های اصلی طنز دهخدا به شمار می‌رود.
Machine summary:
(377 :1390 با اين ديدگاه ، اين مقاله با توجه به شيوة سبک شناسي نوين طنز ارائه شده توسط محمود فتوحي درصدد است به اين سؤال پاسخ دهد که دهخدا به عنوان يکي از طنزپردازان دورة مشروطه ، در اشعار طنز خود به چه شاخص هاي سازندة سبک توجه بيشتري داشته است ؟ دهخدا و ادبيات طنز دهخدا، متولد ١٢٥٨ شمسي ، مردي وارسته ، مردم دوست ، آزاده ، حقيقت جو، وطن پرست ، بينادل و باگذشت بود؛ مجموعۀ اين خصايص از وي مردي تمام و کمال ساخته بود.
«هدف دهخدا در سرودن اشعار طنزآميز، براي تخريب و ويران کردن نيست ، بلکه براي سازندگي و اصلاح است ؛ بنابراين هنگامي که در قالب طنز و کنايه از مسايل و معضلات انتقاد ميکند و طعنه مي زند، راه حلي نيز براي بيدار شدن و انتخاب مسير درست ، ارائه ميکند و اين يکي از ويژگي هاي سخنان و اشعار طنزآميز دهخداست » (رزاقيشاني، ١٠٠:١٣٨٧).
شاخص هاي سازندة سبک شناسي گفتمان طنز در روند انجام اين مقاله ، اشعار ديوان دهخدا، مطالعه و اشعاري که از نظر محتوايي زمينه طنز داشتند انتخاب و ابيات آن ها مطابق شاخص هاي نشان داده شده در نمودار، مورد ارزيابي قرار گرفته اند.
الف -٢-٢-١) واژگان دو پهلو يکي ديگر از شگردهاي بسيار مهم در گفتمان طنز، وجود واژگاني است که با دو معناي متفاوت به کار گرفته شوند و با ايهامي که در خود دارند ايجاد دو معناي ناهماهنگ ميکنند و از اين بابت ، باعث بوجود آمدن سخن طنز مي شوند.
(
, 
, 
)
