Abstract:
این مقاله به بررسى ده اثر مهم در زمینه نقد خرافه و خرافهگرایى مىپردازد. کتاب نخست کلثوم ننه یا (عقاید النساء) نوشته آقاجمال خوانسارى است که با زبان طنز و در پانزده باب، خرافات رایج در اواخر عصر صفوى را به نقد کشیده است. اثر بعدى التنزیه فى اعمال التشبیه، به قلم علاّمه سیدمحسن امین است. ایشان خرافات و تندرویهاى شمارى از شیعیان را درخصوص مراسم عزادارى در روز عاشورا، سبب زشت جلوهگر شدن چهره شیعه دانسته و یکایک آنها را با دلیل و سند رد کرده است. در ادامه، کتاب ابوهریره نوشته سیدعبدالحسین شرفالدین مورد بررسى قرار گرفته است. به عقیده شرفالدین، خیانتها و بدعتهاى ابوهریره در جعل احادیث، سبب خرافه پراکنیهاى بسیار و وارد کردن اسرائیلیات به حوزه دین و ضربه به سنت شده است. وى چهل حدیث از ابوهریره را که پارهاى از آنها از اسرائیلیات است، در این اثر بررسى مىکند. لؤلؤ و مرجان، نوشته میرزا حسین نورى اثر مورد بررسى بعدى است. این کتاب در دو بخش به اخلاص در عبادت و پرهیز از ریا، و نیز ارزش صدق و راستگویى مىپردازد. در این بخش، به شرح درباره دروغ بحث مىکند، اقسام دروغ را مىشمارد و از دروغهاى رایج در بین روضه خوانان و نقل وقایع عاشورا، سخن به میان مىآورد و از علماى دین مىخواهد که با این پدیده زشت و زیانبار مبارزه کنند و نگذارند دروغ به محافل حسینى و مرثیه سرایى و منبر راه یابد. و نیز در این مقاله اثرى از حاج سراج انصارى با عنوان شیعه چه مىگوید معرفى مىشود و ایرادات وى به خرافات و پاسخهایى که به روشنفکران دین ستیز آن روزگار مىدهد، فراروى اهل نظر و دغدغهمندان گذارده مىشود. اثر فخیم علامه امینى؛ الغدیر فى الکتاب والسنه والادب، که فهرستى بلند از خرافات غالیان و راویان دروغپرداز در یازده جلد آن آمده، موضوع بعدى این مقاله است. در ادامه این مقاله، دو اثر از شهید مطهرى: 1. دفاع از سیزده و 2.کتاب حماسه حسینى، به بحث گذارده شده است که سراسر خبر از مبارزه ایشان با خرافهپراکنى حول معارف دینى و موضوع عاشورا مىدهد. کتاب مورد بحث بعدى، غلو، درآمدى بر افکار غالیان در دین، نام دارد که نوشته نعمتاللّه صالحى نجفآبادى است. نویسنده در دو بخش به مفهوم و گستره غلو، و عوامل غلو و راههاى نفوذ غالیان پرداخته است. آخرین کتاب در این مجموعه الصحیح من سیره رسول الاعظم اثر جعفر مرتضى عاملى است. ایشان با ذکر نمونههایى بسیار از خرافاتى که در باورهاى شیعه راه یافته است، مستنداً به نقد و رد آنها مىپردازد.
Machine summary:
شرفالدين در مقدمه كتاب، در انگيزه نگارش آن نوشته است: »بدين سبب به افشاي نقش ويرانگر ابوهريره در تاريخ حديث و معرفي گوشهاي از احاديث ساختگي او پرداختم كه پيوندي مستقيم با حيات ديني و عقلي مسلمانان دارد و اگر اين هدف نبود، چنين كاري را به ديگران واميگذارد و دشواري آن را به خود همواره نميكردم.
انگيزه اصلي تأليف اين كتاب، آنگونه كه خود وي يادآور شده: رواج خرافه و دروغ در حوزه مقدس تبليغ، بويژه در مراسم و مجالس عاشورا بوده است; موضوعي كه افزون بر بدعتگستري و دروغپراكني درباره سيد شهيدان، چهره شيعه را در جهان به جلوهگر ميسازد و مردم را از گرايش به مكتب اهلبيت باز ميدارد.
« و سپس از اين سخن پاسخ ميدهد كه چنين خبر خرافي و به دور از خرد و منطق، در هيچ يك از كتابهاي شيعه ثبت نشده است و كسروي اين گزارش دروغ را براي خشن جلوه دادن مكتب اهلبيت و مهدويت و و لوث كردن موضوع پرارزش انتظار جعل كرده و آن را به شيعه نسبت داده است.
. «58 استاد، با يادكرد از كار شجاعانه و برجسته محدث نوري كه با نوشتن كتاب لؤلؤ و مرجان، بخشي از تحريفها و خرافهها را در گزارش واقعه عاشورا نقد كرده است، خود چندين نمونه از تحريفها و خرافهها را در اين رويداد برشمرده است و از علما خواسته است، در برابر رواج تحريف و حشو و زوائد به نام دين در ميان مردم بيتفاوت نباشند و از خود واكنش نشان دهند.