Abstract:
در این مقاله سعی بر این داریم تا عقل را بر اساس دیدگاههای ملاصدرا بررسی نماییم. ملاصدرا میراث دار حکمـت مشـاء و اشـراق، و عرفـان اسـلامی، و بنیانگذار حکمت متعالیه عقـل را سـلاح قدرتمنـدی بـرای بـاز کـردن گرههای بسـیاری از مجهولات معرفت بشری و الهی میداند. اما از محدودیت آن نیز غافل نبوده است. صدرالمتالهین معتقد است سرشت کمالجویی هر انسانی علاوه بر حرکت جبلی خدادای خویش به مقتضای «و قضی ربک الاتعبدوا الا ایاه» میتواند با بهکارگیری عقل نظری و عملی به حرکت خویش با جهتگیری بهسوی وجود مطلق و بینهایت درحرکت بوده، تا به مقتضای الیه راجعون به معبود حقیقی خویش بازگردد. یکی از مباحث مهم در تاریخ کلام و فلسفه در فرهنگ اسلامی و غرب این بـوده کـه آیا عقل قادر به پاسخگویی به تمام مسائل و معارف بشری است یا نه؟ اولا باید گفت ملاصدرا نیز برای عقل انسان محدودیت قائل است. از نگاه او اندیشه نخبگان علمی و عقلی بشر از درک نفس خویش عاجز است، چه رسد به درک حقایق زمینی و آسمانی و احاطه بر دقایق آفرینش و عجایب فطرت و آثار آن. چگونه امکانپذیر است چنین انسانی درباره آنهمه موجودات مادی و غیرمادی که در عالم هستی وجود دارد اطلاع کامل داشته باشد؟
In this article, we try to examine the intellect based on Mulla Sadra's views. But it has not been unaware of its
limitations. Sadr al-Muta'allehin believes that the perfectionist nature of every human being, in addition to the
God-given movement of his Gods in accordance with "and the judgment of the Lord of the worshipers except the
verses", can move to his absolute and infinite existence by using theoretical and practical reason to move
towards absolute and infinite existence. Return to his true God. One of the important issues in the history of
theology and philosophy in Islamic and Western culture has been whether the intellect is able to respond to all
human issues and teachings or not? First of all, it should be said that Mulla Sadra also limits human intellect. In
his view, the minds of the scientific and intellectual elites of mankind are incapable of understanding their own
souls, let alone of understanding the earthly and heavenly truths and surrounding the minutes of creation and the
wonders of nature and its effects. How is it possible for such a person to be fully aware of all the material and
immaterial beings that exist in the universe?
Machine summary:
چگونه امکانپذیر است چنین انسانی درباره آنهمه موجودات مادی و غیرمادی که در عالم هستی وجود دارد اطلاع کامل داشته باشد؟ واژههاي كليدي: ملاصدرا، عقل، وحی، انسان، حکمت، معرفت، عقل عملي، عقل نظري، محدوديت قلمرو عقل مقدمه يكي از مباحث مهم در تاريخ كلام و فلسفه در فرهنگ اسلامي و غرب اين بـوده كـه آيا عقل قادر به پاسخگويي به تمام مسائل و معارف بشري است يا نه؟ ملاصدرا میراث دار حكمـت مشـاء و اشـراق، و عرفـان اسـلامي، و بنیانگذار حكمت متعاليه عقـل را سـلاح قدرتمنـدي بـراي بـاز كـردن گرههای بسـياري از مجهولات معرفت بشري و الهي میداند.
بیان مسئله ملاصدرا براي عقل، كه به نظر او از مراتب و شئونات نفس به شـمار مـيرود، قائـل بـه عقـل عملي و نظري ميشود و براي آن دو نيز مراتب چندگانهاي ذكر ميكند ملاصدرا، به عنوان بنيانگذار حكمت متعاليه، در فلسفه خود هم از آيـات قـرآن و هـم از احاديث و روايات معصومين (عليهم السلام) استفاده كرده و كلام معصوم را همچـون چراغـي فروزان، روشنيبخش راه سعادت و تكامل و حيات جاودانه انسان، و بيانكننـده معـارف حقـه الهي و نشانگر حقايق و امور جهان اخروي میداند كه عقل از دسترسي و پاسخگويي به بعضي از آنها ناتوان است.
» پیشینه تحقیق در این موضوع طی سالیان اخیر مقالات و کتب زیادی به چاپ رسیده است که در زیر نمونه هایی را بیان میکنیم: سرکار خانم سمانه اسلاملو در مقاله ای با عنوان عقل در فلسفه ی ملاصدرا و تطبیق آن با قرآن که در سال 1393 برای پایان نامه کارشناسی ارشد خود برای دانشگاه علامه طباطبائی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی اماده کرده بود بیان داشت: معنای لغوی عقل بر بازدارندگی دلالت می کند.