Abstract:
نقد و بررسی و پاسخگویی به آراء خاورشناسان در خصوص قرآن کریم، همواره یکی از دغدغههای قرآنپژوهان مسلمان بوده است. در اعتقاد مسلمانان، قرآن کلام الهی است و کلام و متن آن از حجیت کامل برخوردار است؛ امّا مستشرقان ضمن عدم پذیرش این مطلب، شبهاتی را درباره متن قرآن کریم مطرح میکنند. ازجمله شبهات مستشرقان این است که تکرار آیات قرآن را دلیلی بر غیر وحیانی بودن قرآن دانستهاند؛ زیرا بهباور آنان، تکرار در قرآن موجب آشفتگی، عدم انسجام و ابهام در متن قرآن شده است. چنین استنتاجی مسبوق به عوامل متعددی است از جمله: پیشفرض غیروحیانی بودن قرآن، مراجعه ناقص به قرآن، برداشت سلیقهای از متن قرآن و بیتوجهی به شیوههای بیانی و اهداف تربیتی قرآن کریم از تکرار آیات؛ زیرا اهداف تربیتی، تعیینکنندۀ شیوههای بیانی قرآن، آن هم مطابق با مقتضای حال مخاطبان و موقعیتهای بیانی کلام است. ازآنجاکه هدایت و تربیت از اهداف مهم قرآن کریم است، تکرار بهعنوان یکی از شیوههای کارآمد تربیت در قرآن مورد اهتمام قرارگرفته و اهدافی همچون تحریک و تحریض، تنبیه و تذکر، تثبیت، تلقین، تهدید، هشدار و الگوسازی را مورد توجه قرارداده است. آنچه میتوان گفت این است که تکرار یک موضوع، در هر موضع، رسالتی ویژه برعهده داشته و هدفی خاص را پی میگیرد که تنها با شناخت زبان قرآن ولطایف و اشارات آن و نیز درک اهداف و شیوههای بیانی قرآن میتوان بدان راه یافت.در این پژوهش، گردآوری اطلاعات به روش اسنادی ـ کتابخانهای همراه با تحلیل محتوا است.
Criticism and response to the views of Orientalists regarding the Holy Qur’an has always been one of the concerns of Muslim Qur’anic researchers. According to Muslims’ belief, the Qur'an is the word of God and its word and text have full authority; But Orientalists, while not denying this point, raise doubts about the text of the Holy Quran. One of the doubts of Orientalists is that they have considered the repetition of verses of the Qur'an as a reason for the non-revelation of the Qur'an; Because, according to them, repetition in the Qur'an has caused confusion, incoherence and ambiguity in the text of the Qur'an. Such an inference is preceded by several factors, including: the presumption that the Qur'an is non-revelatory, incomplete reference to the Qur'an, a inconsequent interpretation of the Qur'anic text, and disregard for the expressive methods and educational purposes of the Holy Qur'an from repeating verses; Because the educational goals determine the expressive methods of the Qur'an, in accordance with the needs of the audience and the expressive situations of the word. Since guidance and pedagogy is one of the important goals of the Holy Quran, repetition has been considered as one of the effective methods of pedagogy in the Quran and goals such as incitement and stimulation, remarking and reminding, consolidation, empathy, threat, warning and recommending role-model have been envisaged. What can be said is that the repetition of a subject, in each position, has a special mission and pursues a specific goal that can be achieved only by knowing the language of the Qur'an and its subtleties and remarks, as well as understanding the purposes and methods of expression of the Qur'an. In this research, data collection is done by documental method with analyzing the contents
Machine summary:
پیشینه تحقیق کتابهای زیادی در مورد «تکرار» در قرآن به رشته تحریر در آمده است که برخی از آنها عبارتاند از: 1ـ الاعجاز فی دراسات السابقین، عبدالکریم الخطیب، دارالفکر العربی، ۱۹۷۴ م؛ 2ـ اسرار التکرار فی لغة القرآن، محمود السید الشیخون، قاهرة، مکتبة الکیات الازهریة، ۱۴۰۳ق؛ 3ـ ظاهرة التکرار فی القرآن الکریم، عبدالمنعم السید حسن، مصر، دارالمطبوعات الدولیه، ۱۴۰۰ ق؛ 4ـ التکرار، حسین نصارة، قاهرة، مکتبة الخانجی، ۱۴۲۳ ق؛ 5ـ شبهات و ردود، معرفت، قم: التمهید، ۱۴۲۳ ق؛ علاوه بر این، مقالات متعددی نیز در این زمینه نگاشته شده است: 1ـ «دراسات فی القصص القرآنی: التکرار فی قصص القرآن»، عبدالکریم الخطیب، مجله الوعی الاسلامی، السنة الثامنة، ذ ی الحجة 1392 العدد 96؛ 2ـ «پدیده تکرار در قرآن و مسئله ترجمه آن»، کریمی نیا، مرتضی، مجله ترجمان وحی، شهریور 80، شماره 9؛ 3ـ «تکرار در قصههای قرآنی»، سید ابوالقاسم حسینی (ژرفا)، مجله گلستان قرآن، نیمه اول مرداد 1383،شماره 179؛ 4ـ «تجزیه و تحلیل علت تکرار الفاظ و مفاهیم قرآن»، پریچه ساروی، قم: عرش اندیشه، ۱۳۸۴ ش؛ 5ـ «تکرار در قصههای قرآن از دیدگاه عبدالکریم خطیب با تکیه بر داستان حضرت موسی(»، عبداله فروزانفر، نهله غروی نایینی، شادی نفیسی، مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث، بهار 1393 – شماره 21؛ 6ـ «حکمت تکرار آیات در قرآن مجید»، علی مشتاق مهر، سید عبدالحمید حسینیزاده، مجله تفسیر پژوهی، بهار 95، شماره 5؛ 7ـ «معناشناسی تصریف آیات و رابطه آن با تکرار در قرآن با محوریت آیه 89 اسراء و آیه 113 طه»، مصطفی محمودی صاحبی، محمدعلی مجدفقیهی، مجله مطالعات تفسیری، پاییز 97، شماره 35؛ دربارهی پاسخگویی و نقد و بررسی شبهات مطرح شده در دو مقاله بخش نخست کتاب (The Blackwell Companion to the Quran) تا آنجا که جستجو شد، مورد تحقیق قرار نگرفته است.