Abstract:
بی‌تردید، مباحث رجالی سهم بسزایی در اعتبارسنجی روایات دارند، اما اختلاف دیدگاه‌های عالمان در برداشت از تعابیر رجالیان متقدم، گاه نیل به حقیقت را دشوار ساخته است. تبیین اندیشه‌های رجالی شیخ محمد عاملی نواده شهید ثانی که از مدققان فن است، می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد. نوشتار حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، به تبیین برخی دیدگاه‌های خاص وی در حوزه اعتبارسنجی روایات و علم رجال می‌پردازد. بنا به یافته‌های پژوهش، شیخ عاملی توصیفاتی را که در کتب رجالی متقدم، ذیل نام راوی فرعی مطرح‌شده، به راوی اصلی برمی‌گرداند؛ طرق شیخ طوسی به احمد بن محمد اشعری را معتبر می‌داند؛ وکالت را فقط در شرایط خاص دال بر وثاقت وکیل دانسته، درحالی‌که برای متأخران، احراز این شرایط اغلب امکان‌پذیر نیست؛ قائل به تفصیل در معنای «خیر» شده و آن را مفیدِ مدح می‌داند؛ همچنین، با اقامه شواهد و مدارک، استثنائات ابن‌ولید را در نوادر الحکمه موجب قدح راوی نمی‌انگارد؛ که دو دیدگاه آخر ایشان قابل نقد هستند.
Machine summary:
بنا به یافته‌های پژوهش، شیخ عاملی توصیفاتی را که در کتب رجالی متقدم، ذیل نام راوی فرعی مطرح‌شده، به راوی اصلی برمی‌گرداند؛ طرق شیخ طوسی به احمد بن محمد اشعری را معتبر می‌داند؛ وکالت را فقط در شرایط خاص دال بر وثاقت وکیل دانسته، در حالیکه برای متأخران، احراز این شرایط اغلب امکان‌پذیر نیست؛ قایل به تفصیل در معنای «خیر» شده و آن را مفیدِ مدح می‌داند؛ همچنین، با اقامه شواهد و مدارک، استثنائات ابن‌ولید را در نوادر الحکمه موجب قدح راوی نمی‌انگارد؛ که دو دیدگاه آخر ایشان قابل نقد هستند.
پیش از این تنها آقای مسعود غلامی در مقالهای با عنوان «جایگاه و کارکرد اصول و قواعد فقه الحدیثی در استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار» به بیان مبانی ایشان در سند و فقه الحدیث پرداختهاست و برای هر یک مثالی آورده است؛ اما پژوهش حاضر بنا دارد برخی نظرات شیخ محمد عاملی را - که در موضوعات چالشی میان علما دربردارنده دیدگاهی نو هستند - طرح و بررسی نماید تا ارائهگر نظراتی مستدل و دقیق و نو در این زمینهها باشد.
2 او حتی توصیف پدر ذیل نام فرزند را به دور از شخصیت نجاشی می‌داند 3 و درباره حسن بن علی بن النعمان نیز - که نجاشی با عبارتی مشابه گفته است: «الحسن بن علی بن النعمان مولى بنی هاشم، أبوه علی بن النعمان الأعلم ثقة» - با استدلال به اینکه نجاشی پدرش را در جای دیگر توثیق نموده و بنا به رجال فراوانی که مشاهده کردهام، ایشان فردی را که یکبار توثیق نمایند، بار دیگر این توثیق را تکرار نخواهند کرد، تأییدی بر نگاه خود برای برگشت توصیف به راوی اصلی ذکر کردهاند.
(
, 
, 
)
