Abstract:
برخی احادیث، محتواییِ بحث برانگیز و دیرفهم داشته و در زمرۀ «مشکل الحدیث» جای دارند و تلاش برای فهمِ صحیح آنها با رویکردهای متفاوتی همراه است. یکی از آنها، حدیث بریدن گوشت و پوستِ بدن یا لباس در برخورد با ادرار، میان بنیاسرائیل است. این روایت با الفاظی متفاوت اما با مفهومی تقریبا متحد در کتب روایی شیعه و سنی نقل شده است. نظرها پیرامون این حدیث را میتوان به سه دستۀ عمدۀ پذیرش، انکار و توقف تقسیم نمود. تحقیق حاضر ضمن نقل و نقد آنها، متمایل به حمل حدیث بر معنای مجازی است تا مبالغه در مشقّت طهارت در میان بنی اسرائیل را برساند.
Machine summary:
2 در کتاب من لایحضره الفقیه شیخ صدوق، روایت مورد بحث چنین نقل شده است: قال الصادق۷: کَانَ بَنُو إِسْرَائِیلَ إِذَا أَصَابَ أَحَدَهُمْ قَطْرَةُ بَوْلٍ قَرَضُوا لُحُومَهُمْ بِالْمَقَارِیضِ وَ قَدْ وَسَّعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْکُمْ بِأَوْسَعِ مَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ جَعَلَ لَکُمُ الْمَاءَ طَهُوراً فَانْظُرُوا کَیْفَ تَکُونُون؛ امام صادق۷ فرمود: «هرگاه به فردی از بنی اسرائیل قطرهای از ادرار اصابت میکرد، گوشت و پوست خود را با قیچی میبریدند و حال آنکه خدای متعال به اندازه وسعت بین زمین و آسمان بر شما راحتی قرار داد و آب را برایتان طهور ساخت، پس بنگرید که [در برابر این نعمت و سهولت] چه میکنید.
روشن است که آنان اگر معنای حقیقی از آن برداشت میکردند، با ذهن پرسشگری که داشتند یا توضیحی از امام میخواسته یا روایت را نقل نمیکرده یا در باب نوادر و مشکلالحدیث جای میدادند که چنین نکرده و قدیمیترین توضیحی را که دال بر برداشت حقیقت از این روایت است، نه مجاز شیخ بهایی (م۱۰۳۱ ق) بیان کرده و قبل از وی هیچ توضیح و تفسیری در معنای این حدیث، با توجه به کثرت استعمال آن در کتاب الطهاره و سند خوب آن برای فتوا، یافت نشد که نشان میدهد آنان برداشت مجاز از این سخن داشتهاند.
1 البته نباید از نقل به معنا و تغییر الفاظ توسط راویان در فرایند نقلها - چنانکه در کتب اهل سنت بیان شد - غافل بود، اما حمل بر معنای مجازی به نظر بهترین گزینه برای این روایت خواهد بود؛ زیرا با واقعیتهای عملی زندگی یهودیان و سختگیری بر آنان و نیز معنای مقصود حدیث - که در مقام بیان تسهیل احکام برای امت مسلمان است - مطابقت دارد.