Abstract:
مقاله حاضر با عنوان مفهومشناسی امام و امامت از منظر قرآن با هدف تبیین مفهوم امام و امامت از نظر لغوی و اصطلاحی و ارائه نظرات و دیدگاههای معصومین و علمای امامیه و عامّه دربارهی واژه امام و امامت و ارتباط امامت و نبوّت در قرآن نگاشته شده است. از مهمترین یافتههای مقاله حاضر این است که امام پیشوا و رهبر معصوم الهی است که حجّت و خلیفهی خدا در زمین بوده و امامت، ریاست عمومی در امر دین و دنیاست و مقامی دینی ست در ادامهی مناصب پیامبری که مشتمل بر تربیت مردم در حفظ مصالح دینی و دنیوی آنها میباشد. نظر علمای عامّه این است که امام، جانشین پیامبر در اقامه دین و حفظ شریعت بوده و رهبری عمومی در مسائل دینی و دنیوی را بر عهده دارد و شامل نبی، خلیفه، حاکم، امام جماعت و هر کسی که به او اقتدا شود ولو باطل میشود، امامت از فروع دین بوده و دارای مراتب مختلفی است و علما، خلفا، حکّام، قضات و امام جماعت هر کدام در مرتبهای از مراتب امامت قرار دارند و نصب امام بر عهده مردم گذاشته شده است اما دیدگاه معصومین و علمای امامیه این است که امام پیشوای معصوم و منصوب از طرف خداوند است و دارای روحیهی صبر، یقین، رحمت، کشف و شهودات است و علاوه بر اینکه مقتدای مردم در گفتار و عملکرد خود است به تدبیر امور جامعه و اجرای مقررات نیز میپردازد و با تشکیل حکومت الهی و به دست آوردن قدرتهای لازم سعی میکند احکام خدا را عملا اجرا نماید و اگر نتواند رسما تشکیل حکومت دهد تا آنجا که در توان دارد در اجرای احکام میکوشد، مقام امامت تحقّق بخشیدن به برنامههای الهی اعمّ از حکومت و اجرای احکام الهی و تربیت و پرورش نفوس انسانی در ظاهر و باطن است و بالاتر از نبوّت بوده و هر دو به نصب الهی می باشند.
Machine summary:
بنابراين بهترين راه شناخت مفهوم امام و امامت، تمسّک جستن و استمداد از کلام الهي يعني قرآن کريم است؛ در قرآن آيات متعدّدي در رابطه با امام و ويژگيهاي آن وجود دارد که در اين پژوهش با توجّه به اين آيات، به دنبال تبيين مفهوم امام و امامت و ارتباط امامت و نبوّت، طبق ديدگاه معصومين (عليهمالسّلام) و انديشمندان اماميه و عامّه هستيم که براي بررسي دقيق و شناخت بهتر واژه امام و امامت لازم است اين واژگان و الفاظ مترادف با آن را که عبارتند از: خليفه، ولي، وصي، وارث، حجّت، امير و وزير از نظر لغوي و اصطلاح قرآني و موارد استعمال آنها در قرآن مورد بحث و بررسي قرار دهيم؛ چنانچه آمده امام کسي است که به او اقتدا شود و رهبر معصوم الهي و حجّت خدا در زمين است و امامت، مقام امام و رياست عمومي در امر دين و دنياست و بين واژه امام و الفاظ مترادف با آن ارتباط وجود دارد و بنابر ديدگاه علماي اماميه، امام برگزيدهي خدا و معصوم از هر ضلالت و گمراهي است و منصوب از طرف خداوند است و امامت آخرين مرحلهي سير تکاملي انسان بوده و مقامش بالاتر از نبوّت ميباشد و بنابر نظر علماي عامّه، امام جانشين پيامبر و داراي رهبري عمومي در مسائل ديني و دنيوي بوده و با انتخاب مردم تعيين ميشود و امامت از فروع دين است و نبوّت از اصول دين.