Abstract:
مقاله حاضر به یکی از بزرگترین آمال و اهداف اصلاحطلبان و متجددین ایرانی دوره قاجار یعنی تحول در نظام آموزشی کشور با الگو برداری از نظام آموزشی آمریکا میپردازد. اگرچه تا مدتها اعزام دانشجو به کشورهای اروپایی مورد توجه قرار داشت ولی در دهههای پایانی عصر قاجاریه روشنفکران و مطبوعات این دوره به شرح نظام آموزشی آمریکا و برتریهای آن نسبت به کشورهای اروپایی پرداختند. پژوهش حاضر با تکیه بر مطبوعات عصرقاجاریه، اسناد منتشرنشدۀ وزارت امور خارجه و مرکز اسناد ملی ایران، با روش توصیفی- تحلیلی به روند شناخت ایرانیان از نظام آموزشی آمریکا و تاثیرات آن بر ایران عصر قاجاریه پرداخته است و نشان میدهد در نتیجه فعالیت مدارس میسیونری آمریکایی و همچنین تبلیغات و تلاشهای مطبوعات قاجاریه و همچنین عواملی چون انجمن ملی ایران و آمریکا و بالاخص تلاشهای دیپلماتهای برجسته ایران در آمریکا، حکومت قاجاریه متقاعد به الگوپذیری از نظام آموزشی و تربیتی آمریکا شد و در این راستا نخستین گامها را که همانا اعزام دانشجو به آن کشور بود، برداشت و در فاصله زمانی مشروطه تا انقراض قاجاریه شمار قابل توجهی دانشجوی ایرانی تحصیلات خود را در آمریکا به پایان رساندند و به ایران بازگشتند.
One of the greatest aspirations of reformers and Iranian modernists was to transform the country's educational system. In fact, sending students to European countries and paying attention to their educational systems was in line with these goals. In the late decades of the Qajar era, the press described the American educational system and its advantages over European countries. present study is based on descriptive-analytical method and relying on the Press of Qajar era, unpublished documents of the Ministry of Foreign Affairs and the National Documentation Center of Iran, for the first time examines the impact of the American educational system on Iran in the Qajar era and shows As a result of the propaganda and efforts of the Qajar press, as well as factors such as the National Iranian-American Association, and in particular the efforts of prominent Iranian diplomats in the United States, the Qajar government has been persuaded to model the American educational system, taking the first steps, which were to send students to the that country, and Between the time of the constitution and the extinction of the Qajar, a large number of Iranian graduates returned to the United States, providing comprehensive development opportunities.
Machine summary:
این پژوهش با تکیه بر مطبوعات عصر قاجاریه، اسناد منتشرنشدة وزارت امور خارجه و مرکز اسناد ملی ایران، با روش توصیفی ـ تحلیلی به روند شناخت ایرانیان از نظام آموزشی آمریکا و تأثیرات آن در ایران عصر قاجاریه پرداخته است و نشان میدهد در نتیجۀ فعالیت مدارس میسیونری آمریکایی و همچنین تبلیغات و تلاشهای مطبوعات قاجاریه و نیز عواملی چون انجمن ملی ایران و آمریکا و بهخصوص تلاشهای دیپلماتهای برجستۀ ایران در آمریکا، حکومت قاجاریه متقاعد به الگوپذیری از نظام آموزشی و تربیتی آمریکا شد و در این راستا نخستین گامها را، که همانا اعزام دانشجو به آن کشور بود، برداشت.
بنابراین، پژوهش حاضر در تلاش است نشان دهد توجه و گرایش ایرانیان عصر قاجار به نظام آموزشی آمریکا تا چهمیزان بود و این گرایشها به چه نتایجی رسید؟ پژوهش بر این فرض استوار است که ایرانیان بهویژه در دهههای پایانی حکومت قاجاریه از طریق مطبوعات این دوره بهگونهای بیسابقه از نظام آموزشی آمریکا آگاه شدند و نتیجة این وضع فرستادن فرزندان خود به مدارس آمریکایی و حتی به ایالات متحده برای تحصیل بود که تحول اخیر تاحدود زیادی هم متأثر از تلاش نمایندگان سیاسی ایران در آمریکا بهمنظور ترغیب دولت برای اعزام دانشجو به آن کشور بود.
الف) ارادۀ دولت در پیشبرد نظام آموزشی از نگاه مطبوعات دورۀ قاجاریه، یکی از دلایل پیشرفت علم و ترقی آمریکا در این واقعیت نهفته بود که بودجهای که این کشور به توسعۀ معارف اختصاص داده بود از تمام کشورهای دنیا بیشتر بود؛ بهطوریکه هزینههای تربیت دانشآموزان مدارس برعهدۀ دولت بود (روزنامۀ دولت علیۀ ایران 1280ق: ش545، 584).