بررسی تطبیقی جلوه گوناگون خورشید بر اساس نجوم قدیم در اشعار نظامی و انعکاس آن در خمسه شاه طهماسبی Journal Article

از دیرباز توجه به آسمان و پدیده‌های آسمانی، انسان‌ را به شگفتی وا ‌داشته است و وی را برای کشف راز و رموز زیبایی‌های نهفته در خود به دقت و کنجکاوی هرچه بیشتر ترغیب ‌کرده است. وسعت بی‌کران آسمان و کهکشان‌ها، زیبایی وصف نشدنی ستارگان، درخشش ماه، طلوع و غروب خورشید و ... همه و همه اندک اندک این حس  علاقه‌مندی  و کنجکاوی را تا به آنجا در ضمیر بشر نمود داد که تجلّی آن در بسیاری از آثار هنری و ادبی جهان راه یافت. در میان عناصر نجومی متعدد، خورشید یکی از ستارگانی است که جلوه‌ی زیبایی در اشعار شاعران دارد. سؤالی که اینجا می‌توان مطرح کرد این است که با توجه به جنبه‌های هنری و زیبایی خورشید، این عنصر چه جایگاهی در اشعار سه شاعر بزرگ فارسی ناصرخسرو قبادیانی، انوری و نظامی داشته است؟ از آنجا که که قرن پنجم و ششم یکی از پربارترین دوره‌های تاریخ ادب فارسی است و خراسان، اصفهان، ارّان و آذربایجان از مراکز اصلی شعر و ادب این عصر به شمار می‌روند به همین دلیل در این مقاله جلوه خورشید بر اساس نجوم قدیم در اشعار این سه شاعر که در قرن پنجم و ششم می زیسته‌اند مورد بررسی تحلیل و تطبیق قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است خورشید به شکل‌های مختلفی همچون جلوه در برج‌های دوازده‌گانه حمل، جوزا، سرطان و ...، شفق و فلق و صبح صادق و کاذب، کسوف، در اشعارِ هر سه شاعر نمایان شده است. اهداف مقاله 1.بیان جلوه‌های گوناگون نجوم قدیم در شعر پارسی 2.بررسی جلوه‌های گوناگون خورشید براساس نجوم قدیم در اشعار ناصر خسرو، انوری و نظامی سؤالات پژوهش 1.علم نجوم قدیم چه جایگاهی در شعر پارسی دارد؟ 2.خورشید و جلوه‌های نجومی آن چه بازتابی در اشعار پارسی شعرایی چون ناصرخسرو، انوری و نظامی داشته است؟

Attention to the heavens and the heavenly phenomena has long fascinated human beings, encouraging them to discover the mysteries and mysteries of the beauties that lie within them. The vast expanse of the sky and galaxies, the indescribable beauty of the stars, the luminosity of the moon, the sunrise and sunset, and so on, all but a little gave this human a sense of interest and curiosity that manifested itself in humanity. It can be found in many works of art and literature around the world. Among the many astronomical elements, the sun is one of the stars that has been beautifully portrayed in poetry. Among the poets who have a special look at the sun in their works are the three great Persian poets of Naser Khosrow Ghobadian, Anvari, and Nizami, and since the fifth and sixth centuries are one of the most productive periods in the history of Persian literature and Khorasan, Isfahan. Aran, Azerbaijan and Azerbaijan are the main centers of poetry and literature of this era. Therefore, in this article, the effect of the sun on ancient astronomy in the poems of these three poets who lived in the 5th and 6th centuries is examined and compared. has taken.

بررسی تطبیقی جلوه های گوناگون خورشید براساس نجوم قدیم در اشعار نظامی و انعکاس آن در خمسه شاه طهماسبی مقدمه از دیرباز توجه به آسمان و پدیده های آن انسان را به شگفتی واداشته است و وی را به دقت و کنجکاوی ترغیب کرده است. نظامی کی از شاعران دوره اسلامی است که در آثار وی نیز نجوم و اصطلاحات مربوط به آن به چشم می‌خورد. ضرورت بررسی جلوه‌های نجوم در شعر او از آنجا مطرح می‌گردد که اشعار وی الگوی بسیاری از افراد و هنرمندان بوده است و آثار مصوری نیز براساس آن خلق شده است که یکی از این آثار خمسه شاه طهماسب است. او بر آن است که نظامی به دلیل همسو شدن با مخاطبینش از کاربرد اعتقادات و باورهای نجومی رایج روزگارش در شعر خود نهایت بهره را برده است؛ با بررسی جنبه‌های اشعار او می‌توان دریافت او تنها شاعر نبوده و از علم نجوم کاملاً آگاه بوده است(الهامی، 1388: 42-51). 5. انعکاس ویژگی‌های فرعی و بصری خورشید برگرفته از نجوم در اشعار و نگاره‌های خمسه نظامی شاه طهماسبی نجوم جمع واژه نجم به معنی ستارگان است. این موضوع در شعر نظامی نیز جلوه زیبایی یافته است. اشاره به زهره و خورشید در کنار هم در اشعار نظامی دست‌مایه خلق تصاویر زیبای شعری گردیده است. یکی از زیباترین تصاویری نجومی در اشعار نظامی تصویر خورشید با جلوه‌های گوناگونش است. بررسی انطباقی از نجوم در اشعار نظامی و انطباق آن‌ها با نگاره‌های خمسه طهماسبی نشان می‌دهد در این نگاره ها بیشتر از اصطلاحات، ماه، زمین، خورشید، طالع سهد، بهرام مورد استفاده قرار گرفته است.