Abstract:
اسلام، آیین اعتدال است و قرآن کریم و اهلبیت: انسان را در همه ساحتهای زندگی، به سوی اعتدال و میانهروی فرا میخوانند. از جمله این ساحتها، انفاق یا بخشش اموال خود به دیگران است. در این ساحت، انسان باید ضمن پرهیز از بخل و خساست و تفریط در بخشندگی، از زیادهروی، اسراف و تبذیر و افراط در بخشندگی اجتناب کند. اعتدال در انفاق بدین معناست که انسان آنچنان به فکر خود و خانوادهاش باشد که از بخشیدن به دیگران امتناع ورزد یا در بخشش به دیگران آنچنان زیادهروی کند که از توجه به خود و خانوادهاش بازماند. اگر مازاد نیاز و کفایت خود و خانوادهاش را به نیازمندان ببخشد، به فضیلت جود و سخاوت متصف شده است. در این مقاله درباره اعتدال که مقابل افراط بخشندگی (اسراف در انفاق) است سخن میگوییم و برخی جوانب آن را با بهرهگیری از آیات و روایات تبیین میکنیم.
Machine summary:
الف) تأکید قرآن بر اعتدال در انفاق خداوند درباره میانهروی در انفاق و پرهیز از اسراف، خطاب به پیامبر اکرم و در حقیقت خطاب به همه امت اسلامی میفرماید: وَ لا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلى عُنُقِكَ وَ لا تَبْسُطْها كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراً إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّهُ كانَ بِعِبادِهِ خَبيراً بَصيراً: دستت را بر گردنت زنجیر مکن و آن را تمام مگشاى تا سرزنش شده و از کار فرو مانده بنشینی!
در روایت دیگری ابوبصیر از معنای آیه «لا تُبَذِّرْ تَبْذِيراً» از امام صادق پرسید و آن حضرت فرمود: «بَذَّرَ الرَّجُلُ مَالَهُ وَ يَقْعُدُ [يقعده] لَيْسَ لَهُ مَالٌ؛ این است که مرد مالش را ریخت و پاش کند و بنشیند، در حالی که مالی ندارد».
آن حضرت در ادامه با ذکر دو مثال این مطلب را بیشتر توضیح میدهد و میفرماید: آیا میپنداری چون خدا کسی را در مالی که به او عطا کرده، امین قرار داده است؛ اسبى را به دههزار درهم بخرد، در حالی که اسبى به بیست درهم برایش کافی است و کنیزی را به هزار بخرد، در حالی که کنیزی به بیست دینار برایش کفایت میکند [اسراف نکرده است]؛ در حالی که خداوند فرمود: «لا تُسْرِفُوا، إِنَّهُ لا یحِبُّ الْمُسْرِفِینَ».