Abstract:
محمد یعقوبی در تعدادی از نمایشنامههایش که در این مقاله بررسی خواهد شد، تلاش دارد که با استفاده از مؤلفههای دراماتیک که مختص خودش است نوعی گسست معرفتی را در مجموعهای از روابط انسانی و اجتماعی به نمایش بگذارد. این گسستهای معرفتی در روابط اجتماعی حاصل گسستهای معرفتی تاریخی نیز هستند که در تمام عناصر نمایشنامههای وی قابل ردیابیاند. به طور مثال در نمایشنامه زمستان ۶۶ گسست معرفتی تاریخی از شرایط جنگی ناشی میشود. شرایطی که موجب تزلزل در امکانهای مرگ و حیات شخصیتها میشود. اما این تزلزل تنها در نتیجه تهاجمی بیرون از چارچوب خانه این شخصیتها نیست بلکه ناشی از تزلزلی هم هست که در روابط اجتماعی درون خانه جریان دارد. یعقوبی این گسستهای درونی را در پیوند با گسستهای بیرونی به اشکال مختلف به نمایش میگذارد. مثلاً با لرزشهای پیاپی که بر فضای ملتهب خانه فراهم میآید یا با دیالوگهایی که جابهجا قطع و دوباره تکرار میشوند یا با روایتهایی موازی که جابهجا به یکدیگر قطع میشوند.
نظریه مورد استفاده ما در این مقاله از میان تعریفهایی که میشل فوکو، تاریخشناس، نشانهشناس و فیلسوف فرانسوی از واژههایی چون صورتبندی دانایی یا اپیستمه، باستانشناسی، تبارشناسی، گفتمان و قدرت و مقاومت ارائه میدهد، سر برمیآورد. پرسشهای این پژوهش این است که اولاً، چرا یعقوبی در نمایشنامههای مورد مطالعه به نمایش گسستهای معرفتی در کار و بار شخصیتها و جامعه و تاریخی میپردازد که شخصیتها در آن زندگی میکنند؟ و ثانیاً، یعقوبی چگونه در ساختمایههای مختلف نمایشنامههایش این گسستهای معرفتی را به نمایش درمیآورد؟ هدف از این پژوهش آن است که بر مبنای یک نظریه شناختهشده به شناخت بیشتری در نسبت درام، تاریخ، جامعه و سیاست دست یابیم. بر این مبنا نمایشنامههایی از یعقوبی که در این مقاله مورد تأمل قرار میگیرند عبارتاند از: خشکسالی و دروغ، تنها راه ممکن، یک دقیقه سکوت، و زمستان ۶۶.
In a number of plays by Mohammad Yaghoubi, discussed in this article, he tries to display a kind of awareness leap in a series of human and social relationships through his signature dramatic elements. These leaps in social relations are also in line with parallel historical leaps traceable in all his dramatic elements. For instance, in The Winter 66 the historical leap arises from war conditions: conditions that cause uncertainties about the death and life of characters. These uncertainties do not just emanate from offenses suffered outside the characters’ household, but also affected by their domestic uncertainties. Yaghoubi depicts these internal disruptions in connection with external disruptions in a variety of forms. For example, with successive wobbles that is brought upon the fervent atmosphere of the household, or interrupted, recurring dialogues or with parallel narratives crossing each other from point to point.
The theories adopted here are taken from concepts such as the configuration of knowledge or episteme, archaeology, genealogy, discourse, power and resistance, offered by Michel Foucault, the French philosopher, historiologist and semiotician. The questions raised in this study are first, why Yaghoubi depicts awareness leaps in the everyday lives of the characters’ social, historical context? Second, how Yaghoubi depicts the awareness leaps in the various elements of his plays? The purpose of this study is to reflect on the relation between drama, history, society, and politics based on a well-known theory. On this basis, the selected Yaghoubi works studied here are Drought and Lies, The Only Possible Way, One Minute of Silence, and The Winter 66.