Abstract:
مسئله عفاف از مهمترین آموزههای اخلاقی قرآن کریم است و ابعاد گستردهای دارد. رعایت این فضیلت اخلاقی دارای آثار فردی و اجتماعی والایی است؛ از این رو، شناخت ابعاد و حیطههای آن در قرآن کریم حائز اهمیت است. هدف اصلی این پژوهش، مطالعۀ تحلیلی گزارههای عفاف در سورۀ نساء است. بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، گزارههای مرتبط با مفهوم عفاف تجزیه و تحلیل و سپس، طبقهبندی موضوعی گردیده و در نهایت، یک مدل منطقی برای ابعاد عفاف در سورۀ نساء ترسیم شده است. نتایج پژوهش نشان داد که عفاف در این سوره از نظر رفتاری، گفتاری، مالی، خویشتنداری و مراعات عفاف در هر دو جنس مرد و زن از ابعاد گستردهای برخوردار است. عفاف نهتنها برای زنان - که با توجه به مسئله پاکدامنی انسانها - برای هر دو جنس مرد و زن ضرورت دارد. بررسی کمّی ابعاد عفاف در این سوره نشان میدهد که عفاف رفتاری از بیشترین بسامد برخوردار است؛ این امر بیانگر آن است که عفاف باید بیشتر در رفتار انسانها تجلّی و ظهور یابد.
Chastity (Ifaf) is one of the significant moral teachings in the Holy Quran that has considerable aspects. Following the virtue of chastity has uplifting social and individual effects so studying the issue and its aspects are the matters of importance. Thus, I aim to develop a statement analysis of chastity in Surah al-Nisa. Applying the technique of scientific content analysis, I would analyze and assess the statements containing the issue of chastity, classify subjects, and make a logical pattern based on the issue. Results indicated that Chastity in this chapter has considerable aspects in various fields of manner, speech, finance, Self-control, and both man and woman should obey its rules. Chastity is not only defined in terms of women's manners but due to the general rule of human purity, should be applied equally to men and women. The quantitative analysis reveals that chastity has a high frequency in the statements related to manners, so chastity is a virtue that should be represented in manners.
Machine summary:
این اصل بر رفتار حقوقی و اخلاقی شوهر در خانواده دلالت دارد (عقله، 1420ق، ج2: ص19) و می-توان آن را یکی از مصادیق عفاف در زمینۀ رفتاری دانست که در سورۀ نساء به شوهران توصیه شده تا با همسرانشان معاشرت معروف داشته باشند.
روش تحلیل محتوا، روشی علمی برای تفسیر متن است و نتایج به دست آمده از آن از اعتبار و روایی بسیاری برخوردار است؛ از این رو، این نگارنده بر آن شد تا با استفاده از این روش، به بررسی آیات عفاف و حیا در سورۀ نساء بپردازد.
همچنین، با توجه به نمودار بالا روشن میشود که برخلاف تصور عام که عفاف را بیشتر به معنی پاكدامنی و مخاطب آن را زنان میدانند، این معنا تنها یکی از مصادیق عفاف است و عفاف، مصادیق دیگری از جمله عفاف در گفتار و رفتار و مال را نیز شامل میگردد.
خداوند در این سوره به بیان حوزههای مختلف عفاف در رفتار میپردازد و مواردی چون بهکارگیری روش صحیح عملی دربارۀ ایتام (نساء: 9)، پرهیز از جهالت (نساء: 17)، توصیه به رفتار شایسته با زنان (نساء:19)، ترك کبائر (نساء: 31)، پرهیز از خودستایی (نساء: 49)، پرهیز از خیانت و تعدّی به خود و دیگران (نساء: 107-110)، رعایت عدالت (نساء: 127)، شهادت حق (نساء: 135)، دقت در انتخاب همنشین (نساء: 140)، پرهیز از ریا (نساء: 142) و اهتمام به وفای به عهد (نساء: 155) را بیان میکند.
رعایت حسن معاشرت با زوجه و حفظ روابط بر اساس معروف و بهدور از هر بیعدالتى و ظلم از دیگر موارد حوزۀ رفتاری عفاف در سورۀ نساء است.