Abstract:
دلایل‌نگاری در سیره نبوی (ص) از قرن سوم هجری به وجود آمد. این شاخه از تاریخ‌نگاری پیامبر (ص) کتاب‌هایی را بررسی و معرفی می‌کند که با تأکید ویژه بر معجزات و نشانه‌های پیامبری حضرت محمد (ص) سعی در اثبات نبوت وی دارد. تثبیت دلائل النبوه یکی از مهم‌ترین آثار در تاریخ‌نگاری دلائل‌النبی است. نویسنده این اثر قاضی عبدالجبار همدانی، از بزرگان معتزله و قاضی‌القضات معروف ری، بود. وی هم در شیوه نگارش و هم در هدف نوشتن، راهی مستقل از دیگر نویسندگان کتب دلایل پیمود. از ویژگی‌های مهم این کتاب توجه نویسنده به واقعیت‌ها در اثبات نبوت حضرت محمد (ص) بوده است؛ چیزی که در دیگر کتب دلایل، به‌ویژه آثار حدیثی، کمتر به آن توجه شده است. در مقاله پیش رو می‌کوشیم زوایای مختلف کتاب تثبیت دلائل النبوه را با تکیه بر خصایص دلایل‌نگاری بررسی کنیم. اینکه عبدالجبار همدانی درباره معجزات و نشانه‌های پیامبری حضرت محمد (ص) چگونه اندیشیده و قراردادن این تصویر در قاب دلایل‌نگاری پیامبر (ص)، در پژوهش حاضر بررسی شده است. روش تحقیق در این مقاله، کتاب‌خانه‌ای با تکیه بر منابع دست اول در کنار بهره‌گیری از تحقیقات جدید، و استفاده از شیوه تحلیلی‌توصیفی برای بررسی داده‌ها است.
Writing reasons in Holy Prophet's practice started during the third century. This branch of Holy Prophet's historiography aims at investigating and introducing the books that make effort to prove his prophetic mission particularly emphasizing the signs and miracles of his prophecy. Tathbit dala'il Al-Nobovvah is of the most noteworthy books in historiography of the reasons for prophecy. The author is Qazi Abd Al-Jabbar Hamedani, a great scholar of the Mo'tazelite and the well-known chief judge in Rey. He adopted a different approach both in writing style and in reasons for writing from other authors of the books on reasons of prophecy. Of the remarkable features of this book has been the author's attention to the facts in proving the prophecy of Mohammad (SA), the point which is not paid enough attention to in other such books, particularly Hadith books. In the present article, it has been tried to delve into various aspects of Tathbit dala'il Al-Nobovvah, emphasizing the features of writing reason. How Abad Al-Jabbar Hamedani has thought about miracles and the signs of prophet hood of Mohammad (SA) as well as fitting this image in prophet's reasonography have been investigated in this article. The method of this research is library-based, relying on primary resources in addition to making use of recent research and applying descriptive- analytical approach for analyzing the data.
Machine summary:
ايـن شـاخه از تاريخ نگاري پيامبر (ص ) کتاب هايي را بررسي و معرفي ميکند کـه بـا تأکيـد ويـژه بـر معجزات و نشانه هاي پيـامبري حضـرت محمـد (ص ) سـعي در اثبـات نبـوت وي دارد.
تأثير ديدگاه هـاي معتزلي در کتاب تثبيت دلائل النبوه به اين صورت آشکار شده که بـرخلاف بسـياري از نويسندگان کتب دلايل ، قاضي عبدالجبار معجزات پـيش از رسـيدن بـه نبـوت را بـراي پيامبر اکرم (ص ) برنميشمرد.
مقاله حاضر بر مبناي اين پرسش اصلي سـامان يافتـه اسـت کـه : قاضـي عبـدالجبار همداني، به عنوان يکي از ائمه مهم معتزلي در قرن چهارم هجري، چه ديـدگاهي راجـع به معجزات حضرت محمد (ص ) در اثبات پيامبري ايشان داشـته اسـت ؟ بـا توجـه بـه کنکاش هاي صورت گرفته ، محققان چندان به اين موضوع توجه نکرده انـد.
همچنين ، به کتاب تثبيت دلائل النبوه اثـر قاضـي عبـدالجبار همداني از دريچه دلايل نگاري نگريسته و به بررسي اختصاصات دلايل نگاري در سـيره پيامبر (ص ) توجه داشته و متناسب با محتواي کتاب عبدالجبار، به دلايل واقـع نگـري و چگونگي تلاش عبدالجبار در اثبات پيامبري حضرت محمد (ص ) نيز پرداخته است .
از ايـن رو بـراي مقابلـه بـا چنـين افکاري، کتاب هاي دلايل نوشته شد که با توسل بـه روش هـاي مختلـف مـيکوشـيدند حقانيت نبوت حضرت محمد (ص ) را از طريق معجزاتش اثبات کنند.
انطباق شاخصه هاي دلايل نگاري با کتاب تثبيت دلائل النبوه ديدگاه قاضي عبدالجبار همداني درباره معجزه و نشانه هاي نبوت تا حـدودي بـا ديگـر نويسندگان دلايل متفاوت ، و به اختصار چنين است : ۱.
(
, 
, 
)
