Abstract:
«خسارت عدم ایفای متوقع قراردادی» خسارتی است که با عدم اجرای تعهد توسط متعهد، به متعهد له وارد میشود. درواقع، حقی که درنتیجه قرارداد بر موضوع تعهد، برای متعهد له ایجاد میشود از نظر ماهیت حقوقی وارد دارایی وی میشود و عدم انجام تعهد متعهد در ادای این حقِ قابل مطالبه و استیفا، خسارت عدم ایفای متوقع را شکل میدهد. در حقوق ایران، هرچند ممکن است ماهیت این حق و خسارت مصداق عنوان «عدمالنفع» تلقی و غیرقابل مطالبه شناخته شود ولی باید دانست که این خسارت، ماهیتاً اتلاف حق تحققیافته قراردادی بوده و با عدمالنفع که مبنای عدم مطالبه آن، قطعیت نداشتن نفع موردنظر و خسارت است، متفاوت است. در بیشتر نظامهای حقوقی ازجمله کامنلا و حقوق رومی ژرمنی، این نوع خسارت قابل مطالبه است. نمونههایی از قابلیت مطالبه این خسارت در نظام قانونی ایران نیز دیده میشود؛ مانند ماده 536 قانون مدنی. در این مقاله سعی شده بر اساس این پرسش که اینگونه خسارات مبتنی بر چه مبانی قابل مطالبه هستند؟ با تبیین مفهوم و قابلیت مطالبه این نوع خسارات در دکترینهای حقوقی، رویه قضایی و حقوق تطبیقی، مبانی حق مطالبه این خسارت در نظام حقوقی کشور اثبات شود.
The expectation interest damage refers to a kind of damage injured to the non-breaching party by obligor’s failure to comply with the contract obligation. The contract performance as a right belongs to the obligee and breaching this right constitutes the expectation interest damage.in the Iranian Law this concept may in substance be considered as loss of profit then uncoverable but it should be noted that they are distinguished because the expectation interest unlike the loss of profit is as definite and actual damage. In the most jurisdiction like Common Law and civil law this damage is recoverable and in the Iranian law there are some rules may imply the coverability of the damage like article 536 of the Civil Act. The purpose of this article is to justify the legal basics of compensation of the expectation damage in the Iranian law, jurisdiction as well as legal doctrines’ in the light of comparative law.
Machine summary:
حال با توجه به این وضعیت ، پرسش این است که آیا چنین ضـرری بـا توجـه بـه مبانی حقوقی مسئولیت در ایران ، به عنوان خسارت وارده قابل شناسایی و مطالبه است ؟ دادگاه ها با چه جهات و مبانی دعوای مطالبه آن را رد میکنند؟ این نوع خسارت ماهیتـاً چه ارتباطی با عدم النفع دارد؟ مبانی پذیرش این خسارات در سایر نظـام هـای حقـوقی چیست ؟ در این مقاله سعی شده ضمن تبیین مفهوم و ماهیت خسارت عدم ایفای متوقع –––––––––––––––––––––––––––––––– 1.
(233 لازم به ذکر است نوع دیگری از انواع خسارات ناشی از نقض قرارداد نیـز وجـود دارد که به طور غیرمستقیم ناشی از عدم اجرا و یا اجرای ناقص تعهد بـوده و بـه عنـوان «خسارت تبعی »١ قابل بیان است مثلاً در فرض یاد شده ، چنانچـه خریـدار مبیـع را بـر مبنای اتکا به انجام تعهد فروشنده در تحویل مبیع ، به شخص ثالثی با تعهـد تحویـل در موعد مشخصی همراه با وجه التزام تأخیر فروخته باشد ولی به دلیل عدم تحویـل مبیـع توسط فروشنده ، خریدار از ایفای تعهد در مقابل ثالـث بـاز بمانـد و بـالتبع مجبـور بـه پرداخت وجه التزام مقرر به وی شود خسارت ناشی از پرداخت وجه التزام که به طـور غیرمستقیم ناشی از عدم ایفای تعهد فروشنده اول بوده ، نوعی از خسـارت غیرمسـتقیم ناشی از نقض تعهد تلقی میشود.
این نظریه ، بر مبنای حق الزام به اجرای تعهد قراردادی و اینکه برای انجام تعهد قرارداد ارزش حقوقی قائل شده و سلب آن را قابل جبران دانسته ، مبین شناسایی خسارت عدم ایفای متوقع است .