Abstract:
از جمله کاربردهای سم، استفاده از آن برای قتل است. فقها در ارزیابی و تحلیل قتل با سم اختلافنظر دارند. خاستگاههای این اختلاف، تفاوت در قدرت کشندگی سموم، تفاوت تأثیر سم براساس شرایط مقتول و کیفیت استفاده از آن است. اختلافات مذکور سبب تفاوت دیدگاه فقها در تبیین نوع قتل و کیفیت مجازات در آن شده است. به اینصورت که گروهی از فقها قتل مذکور را عمد، و قصاص را لازمالاجرا و گروهی آنرا شبه عمد و مستوجب دیه میدانند. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی حکم قتلِ با سم در فقه اسلامی به صورت مستدل میپردازد. حاصل استقراء و بررسی ادله، پذیرش عمدی بودن قتلِ با سم و جواز قصاصِ قاتل در صورت وجود شرایط و درخواست اولیای دم، با ابزاری غیر از سم برای اطمینان از عدم افراط در اجرای مجازات میباشد.
Among the functions of poison, has been for the committing murder. Jurists have various ideas on the evaluation and analysis of murder by poison. The reasons are the differences in the lethality of the poison, the effect of the poison based on the circumstances of the victim, and the quality of its use. These differences have caused the jurists to have different opinions in explaining the type of murder and quality of its punishment. As a result, a group of jurists consider the above-mentioned murder as intentional, and retribution is necessary, another group considers it as quasi-intentional and subject to diyeh. The present article uses a descriptive-analytical method to examine the verdict of murder by poison in Islamic jurisprudence in a reasoned manner. The result of analysis and examination of the evidence is accepting the intentionality of the murder by poison and retaliating the murderer at the request of the parents and other conditions, with a means other than poison to ensure that the punishment is not excessive.
Machine summary:
[٢١، ج٧، ص٢٤٢؛ ٣٦، ج٧، ص٢٣٥] عمد نبودن قتل با سم نزد برخي از فقهاي حنفي تا جايي مورد تأکيد قرار گرفته که اگر مقتول بدون علم از مسموم بودن غذا يا نوشيدني آنرا از قاتل گرفته و بر اثر خوردن آن بميرد، قاتل نه تنها قصاص نشده و ملزم به پرداخت ديه نمي گردد، بلکه تنها حبس يا تعزيز ميشود؛ اما در صورتي که سم را در گلوي او بريزد، در اين حالت قتل شبه عمد و موجب ديه بر عاقله است .
٣-٢- اگر مقتول بالغ ، عاقل ، مکره و عالم به ماهيت سم باشد، فقها در حکم اين مسأله دو ديدگاه دارند: الف ) احناف معتقدند در حالات مذکور قصاص منتفي و ديه بر عاقله قاتل واجب مي شود؛ زيرا مقتول ، خود سم را خورده و به چيزي اکراه شده که نتيجه آن با خوردن سم در يک حد قرار دارد و اين امر سبب ايجاد شبهه در انتساب قتل به مکره گرديده و امکان درء حد را به دليل وجود شبهه فراهم ساخته ؛ لذا قصاص صورت نميگيرد و قتل خطاي عمد به شمار ميآيد [٢٢، ج ٢٦، ص١٥٣؛ ٣٦، ج ٧، ص٢٣٥].
اگر شخص مورد نظر در غذاي خويش سم ريخته و به مقتول اجازه خوردن غذا را بدهد؛ فقها به اتفاق معتقدند پرداخت ديه در اين حالت واجب است ؛ اما در مورد جواز قصاص قاتل ، اختلافنظر وجود دارد.
منابع [١] ابن حزم ، ابو محمد علي (١٤٠٨).
[١٧] حلي (ابن علامه )، محمد بن حسن (١٣٨٩).