Abstract:
در باب تاویل می توان از دو نگرش برون متنی و درون متنی سخن گفت.شیخ طوسی از بزرگان تفسیر وکلام در مکتب بغداد است که تاویل و قواعد آن در اندیشه او موضوع پژو هش حاضر است.نگارنده معتقد است می توان ازدونوع رویکرد در باب رابطه تاویل و تفسیر نزد شیخ طوسی سخن گفت. بعلاوه که می توان در مورد تاویل رد پای هردو نگرش درون متنی و فرامتنی را در اندیشه های کلامی-تفسیری او رصد نمود.نگارنده به استخراج اصول قواعدی در تاویل پژوهی شیخ الطائفه می پردازد که نفی تقلید، لزوم تمسک به عقل و نقل معتبر،رعایت معنای ظاهری الفاظ،جواز انصراف از ظواهر آیات در شرایط خاص از اهمّ این قواعد است.نگارنده رویکرد عقلانی شیخ طوسی را در تاویل شناسی او بارز و برجسته می بیند.تمسک به عقل و ذکر براهین عقلی در آثار او فراوان دیده می شود که فارق از صحت و سقم این براهین، نمایانگر عقلانیت حاکم بر اندیشه اوست. در دیدگاه شیخ طوسی، تاویل بعنوان رهیافتی در فهم دین از سبک و سیاقی کاملا عقلانی برخوردار است.نگارنده بر این نظر است که از رهگذر تاویل پژوهی شیخ طوسی -بخصوص در تفسیر قرآن او- می توان به منطق عقلانی وی در فهم دین پی برد .
Abstract Interpretation is one of the most important theological and interpretive issues. Because Sheikh Toosi was one of the great commentators and theologians, this research seeks to explain what it means and its rules. This research is by library method. Relying on content analysis, it follows the interpretation in the works of Sheikh Toosi. We can talk about two types of approaches, regarding the relationship between interpretation and interpretation with Sheikh Toosi. In terms of interpretation, traces of both intra-textual and extra-textual attitudes can be traced in his theological-interpretive ideas. This article extracts the principles of rules in the interpretation of Sheikh Toosi. These include: denial of imitation, the need to rely on reason and valid narration, observing the apparent meaning of words, permission to deviate from the appearance of verses in certain circumstances, are among the most important of these rules. It should be noted that Sheikh Toosi's rational approach is prominent in his interpretation. Relying on reason and mentioning rational arguments can be seen in his works. Regardless of the correctness of these arguments, it shows the rationality of his thought. In Sheikh Toosi's view, interpretation, as an approach to understanding religion, has a purely rational style. Thus, due to Sheikh Toosi's interpretation of the Qur'an - especially in the interpretation of the Qur'an - his rational logic in understanding religion can be understood.
Machine summary:
ليکن از آنجا که چنين روشي در تفسيرنگاري در اين پژوهش در نظر داريم اولا با توجه به عبارات شيخ طوسي در تبيان ، از معنا شناسي و قواعد او در تاويل سخن بگوييم و ثانيا حاکميت عقل و خردورزي را بر تاويل پژوهي او نشان دهيم و بدينوسيله با اتکا بر اين تاويل شناسي، سيمايي از منطق عقلاني او در فهم دين ارائه کنيم .
شيخ طوسي در تعريف محکم و متشابه چنين ميگويد: محکم ، وصف آياتي است که الفاظ آن بدون اعتبار و انضمام امري ديگر ـ لغوي يا غير لغوي ـ از معناي خود خبرداده و به تأويل نيازي نداشته باشد و در مقابل متشابه را آياني ميداند که مراد آيه از ظاهر آن فهميده نميشود، بلکه به دليلي نيازمند است (طوسي، بيتا، ج ١:٧ و ١٠).
بدين ترتيب بدون اينکه در نظر داشته باشيم ديدگاه علامه را بر عبارات شيخ طوسي تحميل کنيم بايد بگوييم که عبارات شيخ گوياي اين است که او به صراحت در مواردي تاويل را منتهي اليه معنا مي داند و نه خود معنا و نيز از مترادفهايي چون فرجام و غايت و يا چرايي و مصلحت امور براي تاويل آنها استفاده ميکند.
بطور خلاصه بايد گفت نظر شيخ طوسي در مورد تاويل متشابهات ، ارجاع آنها به محکمات آيات قران با تکيه به دلالت عقل و معناي واژگان است و البته اين روش منحصر به شيخ طوسي نيست .