Abstract:
این مقاله به زندگی سیاسی عنایتالله رضا از اعضای حزب توده و فرقه دمکرات، از آغاز دهه 1320 تا سال 1347، میپردازد. رضا که عضو حزب توده بود از آغاز تاسیس فرقه دمکرات بنا بر ماموریت حزبی به آن پیوست و در جزییات فعالیت آن قرار داشت. در این پژوهش افزون بر فعالیتهای سیاسی او، بهطور ویژه اختلافهایش با رهبران آن دو تشکیلات بررسی شده است. اختلافهایی که در نهایت موجب اخراج و جدایی از آنها شد. از مهمترین این موارد مخالفت عنایتالله رضا با سیاست تجزیهطلبی بود که از سوی آنان پیگیری میشد. رضا در سال 1348 پس از ابراز ندامت از گذشته خود به ایران بازگشت و گوشهای از خاطرات خود را نگاشت. این دستنوشتههای منتشر نشده منبع اصلی این تحقیق بودهاند.
Machine summary:
عنايت ال رضا که درآن ايام در آذربايجان به سر مي برد در ابتدا از قبول عضويت فرقه امتناع کرد ولي پس از آن که کامبخش به افسران حزبي دستور داد به عضويت فرقه درآيند و گفت که اين در عضويت شان در حزب توده تأثيري نخواهد داشت ، رضا نيز در تابستان ١٣٢٥ به فرقه پيوست و در حوزه رسته هوايي به عنوان مسئول حوزه انتخاب شد.
رضا مي نويسد: »وقتي کامبخش به مسکو رفت تقريباً اکثريت اعضاي کميته مرکزي حزب توده در آنجا جمع بودند و جلسات خود را تشکيل مي دادند و مخالفان کامبخش )رادمنش ، روستا و کشاورز( او را به علت شرکت بدون اجازه در دستگاه رهبري فرقه انتقاد مي کردند و هنوز روح )تا حدودي اگر بتوان گفت ملي ( در بعضي از آقايان باقي بود« )اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي ، پرونده عنايت ال رضا: شب ١٧(.
پلنوم هفتم بدين طريق پايان يافت وپلنوم هشتم با شرکت محدود افراد کميته مرکزي حزب و فرقه تشکيل گرديد که ديگر من در آن شرکتي نداشتم )اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي ، پرونده عنايت ال رضا: شب ١٩(.
ولي عملً از نظرات رهبران حزب کمونيست و دولت آذربايجان شوروي تبعيت مي کند و از پشتيباني آنان برخوردار است و حتي با کمک آن ها در کميته مرکزي حزب کمونيست اتحاد شوروي داراي نفوذ زيادي است و چه بسا نظرات خود را بر رهبري حزب توده تحميل مي کند« )اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي ، پرونده عنايت ال رضا(.