Abstract:
کاربست شخصیتهای دینی و به ویژه قرآنی، یکی از شاخصههای بارز شعر معاصر عربی است. آن شاعران برای القای مفاهیم مورد نظر خود به شیوه غیر مستقیم از این شخصیتها بسیار الهام میگیرند. حضرت مریم(ع) از جمله رمزهای دینیای است که شاعران با کمک آن به شیوهای نمادین به بیان تجربه معاصر خویش پرداختهاند. در پرتو اهمیت مسأله، جستار حاضر میکوشد با روش توصیفی- تحلیلی چگونگی حضور این رمز دینی را در شعر پنج شاعر برجسته معاصر عربی همچون محمود درویش، بدر شاکر سیّاب، عزالدّین مناصره، عبدالوهاب البیاتی و ممدوح عدوان مورد نقد و بررسی قرار دهد. پژوهش نشان از آن دارد که این شاعران بر آیه ﴿وهزّی إلیک بجذع النخلة تساقط علیک رطباً جنیاً﴾ تمرکز ویژهای داشتند و از خلال آن کوشیدند بر صبر و پایداری تأکید ورزند.
Machine summary:
کاربست اين مفهوم تداعيگر داستان حضرت مريم (ع ) در قرآن کريم است ، چراکه خداوند متعال نيز ميفرمايد: درد زايمان مريم را به کنار تنه درخت خرمايي کشاند: ﴿فحملته فانتبنت به مکاناقصيف ا)(فأجاهاالمخاض إلي جنع النخلة قالت يا ليتن ي مت قبل هناوکنت نسيامنسيف ا)(فناداهامن تحتهاالأتحزني قدجعل ربک تحتک سريف ا)(وهزي إليک بجنع النخلة تساقط ع ليک رط باجنيف ا﴾ (مريم / ٢٢٢٥) اگر قدري در کاربرد اين داستان قرآني در شعر درويش درنگ کنـيم ، خـواهيم يافـت که اريحا همان مريم مقدس است ، با اين تفاوت که وقتي شـاعر شـهر اريحـا را توصـيف ميکند که زير نخل با خيالي راحت به خواب عميق جاهليت فرو رفته ، شرايط نابسـامان جامعه و مردم را ناديده گرفته و هيچ گونه توجهي به اشغالگران سرزمين فلسطين ندارد، چنين دريافت ميشود که نوعي رابطه تقابل و تضاد بـين مـريم معاصـر و نمـاد حضـرت مريم در قرآن کريم وجود دارد؛ به ديگر بيان ، در اين قسمت از داسـتان ، اريحـا بـا قصـه ٥٨١ حضرت مريم تناص عکس يـا نفـي کلـي دارد.
بايسته ذکر است که شاعر در کاربرد اريحا به بعد مجازي آن توجه داشته و مقصود او مردمان شهر اريحا و هموطنان وي هستند که براي رهايي فلسطين از چنگال سـتمگران اشغالگر احساس مسئوليت نميکنند و در خواب غفلت به سر ميبرند؛ به بيـان سـاده تـر، درويش اريحا را به جاي شخصيت مريم مقدس آورده است و بعدي نمـادين بـه آن داده است تا بتواند با بکارگيري اين رمز ديني به بيان تجربه دردآلود معاصر خـويش بپـردازد؛ چراکه با وجود زندگي در وطن خويش احساس غربت به او دست داده ؛ زيرا مـردم شـهر اريحا يا به طور کلي جهان عرب نه تنها اقدامي نکرده بلکه آسوده خاطر نشسته ، با آرامش کامل به خواب رفته اند و کسي در بين آن ها نيست که نداي آزادي سر دهد.